Żółtaczka – rodzaje, objawy, diagnostyka

Żółtaczka nie jest chorobą, a objawem chorobowym, który może mieć różne przyczyny. Polega na żółtym zabarwieniu skóry, twardówek oraz błon śluzowych, co spowodowane jest odkładaniem się bilirubiny w tkankach, jako wynik jej zwiększonego stężenia we krwi. Jakie są rodzaje żółtaczki, z jakimi chorobami może być powiązana i jak się ją diagnozuje?

Bilirubina – co to jest?

Omawiając żółtaczkę, warto wiedzieć, czym jest bilirubina, bezpośrednio powodująca jej objawy.

Bilirubina to żółty barwnik, powstający w wyniku rozpadu krwinek czerwonych. Po uwolnieniu przenika do krwi, gdzie wraz z osoczem przemieszcza się do wątroby. Tam jest poddawana przemianom żółciowym. Ostatecznie wydalana jest do dróg żółciowych i zagęszczona w woreczku żółciowym.

Prawidłowe stężenie bilirubiny wynosi 1 mg/dl lub 17 µmoli/dl. Do żółtaczki dochodzi w przypadku trzykrotnego przekroczenia tego poziomu ok. 3 mg/dl lub 50 µmoli/dl.

Przyczyny żółtaczki

Do przyczyn występowania żółtaczki zaliczamy:

– wirusowe zapalenie wątroby;

– długotrwały kontakt z czynnikami toksycznymi;

– przedawkowanie paracetamolu;

– choroba wątroby spowodowana nadużywaniem alkoholu;

– marskość wątroby;

– czynniki genetyczne – zespół Gilberta – objawia się nawracającą żółtaczką pomimo braku zmian wątrobowych;

– zatkanie dróg żółciowych;

– zastój żółci;

– rak trzustki;

– zapalenie dróg żółciowych;

– zwężenie przewodu wspólnego o zabiegach.

Mniej powszechne przyczyny występowania żółtaczki:

– głodówka;

– choroba Wilsona;

– zespół Rotora;

– zespół Dubina-Johnsona’

– gruźlica;

– chłoniaki;

– nadczynność śledziony;

– zespół Criglera-Najjara;

– nadczynność tarczycy;

-niewydolność krążenia;

– stłuczenie wątroby.

Żółtaczka rzekoma może występować po zjedzeniu niektórych warzyw, takich jak duża ilość marchwi lub dyni. Jest ona niegroźna i ma charakter przejściowy.

Sprawdź również: Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – czym się objawia

Przyczyny żółtaczki – obraz medyczny

Z medycznego punktu widzenia żółtaczka spowodowana jest nadmiernym wytwarzaniem, utrudnieniem wydalania lub zahamowaniem metabolizmu bilirubiny.

Nadmierne wytwarzanie:

→ przyspieszony rozpad prawidłowych krwinek czerwonych:

→ uszkodzenia i rozpad dużych włókien mięśniowych;

→ hemoliza;

→ rozległe krwiaki.

Utrudnione wydalanie:

– mechaniczne przeszkody w odpływie żółci:

→ kamienie w drogach żółciowych;

→ guzy dróg żółciowych;

→ guzy trzustki;

– zahamowanie wypływu żółci z komórek wątroby (cholestaza):

→ zapalenie wątroby;

→ nadmierne zażywanie leków.

Zahamowanie metabolizmu:

– zapalenia wątroby:

→ wirusowe;

→ alkoholowe;

→ polekowe;

– czynniki genetyczne – zespół Gilberta.

Rodzaje żółtaczki

Z medycznej perspektywy, żółtaczki dzielimy na trzy rodzaje:

– przedwątrobowe – ciemne stolce i prawidłowa barwa moczu;

– wewnątrzwątrobowe (miąższowe) – stolce jasne, odbarwione, ciemna barwa moczu;

– pozawątrobowe.

W ogólnej klasyfikacji występują rodzaje żółtaczki:

– fizjologiczna;

– hemolityczna;

– mechaniczna;

– wątrobowa.

Żółtaczka fizjologiczna

Występuje u noworodków i spowodowana jest procesem adaptacyjnym wątroby do przemiany w organizmie bilirubiny, która w warunkach płodowych wspomagana była przez łożysko. Może to powodować zażółcenie skóry dziecka, osiągające szczyt w 4-5 dobie życia i ustępujące po ok. 7-10 dniach. U wcześniaków może przebiegać intensywniej i trwać nawet do 3 tygodni. Żółtaczka fizjologiczna nie wymaga leczenia, jednak w przypadku długiego utrzymywania się objawów, stwierdzona może zostać patologiczna postać żółtaczki, która wymaga interwencji lekarskiej poprzez fototerapię oraz leki przyspieszające aktywację enzymów wątrobowych.

Warto wiedzieć: Wczesne rozpoczęcie karmienia dziecko piersią zmniejsza nasilenie żółtaczki.

Żółtaczka hemolityczna

Należy do gruby żółtaczek przedwątrobowych. Do wzrostu bilirubiny we krwi dochodzi w wyniku nadmiernego rozpadu erytrocytów (krwinek czerwonych) lub, w niektórych przypadkach, wskutek wchłaniania krwiaków sporej wielkości. Żółtaczkom hemolitycznym towarzyszy często:

– anemia;

– podwyższone stężenie żelaza;

– podwyższone stężenie LDH (dehydrogenazy mleczanowej).

Wymaga leczenia u specjalisty hematologa.

Żółtaczka mechaniczna

Podwyższone stężenia bilirubiny związane jest z mechanicznymi przeszkodami, utrudniającymi odpływ żółci. Może być spowodowana kamieniami w przewodzie żółciowym wspólnym, rakiem lub zapaleniem dróg żółciowych oraz innymi czynnikami. W niektórych przypadkach ucisk na drogi żółciowe spowodowany jest zmianami w obrębie narządów sąsiadujących np. w obrębie trzustki lub dwunastnicy.

Żółtaczka wątrobowa

Stężenie bilirubiny zostaje podwyższone w przypadku uszkodzenia komórek wątrobowych. Zmiany spowodowane są najczęściej obecnością wirusów lub nadużywaniem alkoholu. Pozostałymi przyczynami mogą być odczyny polekowe, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, defekty wrodzone, przerzuty w wątrobie. Żółtaczka wątrobowa wymaga rozszerzonych badań laboratoryjnych, badań obrazowych (usg, tomografia), a czasem także biopsji wątroby.

Żółtaczka, a wirusowe zapalenie wątroby

WZW, czyli ostre wirusowe zapalenie wątroby wywoływane jest przez wirusy zapalenia wątroby typu A, B i C. Jednym z najpowszechniejszych objawów tych chorób jest właśnie żółtaczka.

Wirus typu A

Najpowszechniejsza przyczyna WZW, zakażenie następuje najczęściej drogą pokarmową, przez co nazywany jest także „żółtaczką pokarmową”. Najczęściej chorują osoby młode, głównie dzieci i młodzież – ryzyko większe jest w rejonach, w których występują złe warunki sanitarne. Leczenie przebiega głównie na zaleceniach odpoczynku oraz przestrzeganiu higieny osobistej.

Wirus typu B

Zakażenie następuje najczęściej poprzez kontakt z zainfekowaną krwią, drogą płciowo lub w procesie porodu. Kiedyś zakażenie to nazywane było „żółtaczką wszczepienną”. Metodą ochrony przed wirusem HBV są szczepionki przeciwko WZW B.

Wirus typu C

Do zarażenia dochodzi poprzez skażoną krew. Często przechodzi w postać przewlekłą ze wskazaniem do leczenia przeciwwirusowego. Aktualnie nie wynaleziono szczepionki na wirusa HCV.

Więcej informacji na temat wirusowego zapalenia wątroby znajdziesz TUTAJ

Nie każda przyczyna choroby wątroby, objawiająca się żółtaczką spowodowana jest wirusami. Wyróżniamy również autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotną marskość żółciową oraz pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych. Leczenie wymienionych chorób bywa długie i często charakteryzuje się niewielką skutecznością.

Objawy żółtaczki

Najwcześniejszym objawem zwiększenia stężenia bilirubiny we krwi jest zażółcenie twardówek oczu oraz błony śluzowej jamy ustnej. Zmienia się również kolor moczu oraz stolca.

Do objawów żółtaczki zaliczamy również świąd skóry oraz ból w okolicach wątroby. W przypadku żółtaczki pozawątrobowej mogą pojawić się bóle kolkowe.

Żółtaczka u noworodków postępuje od głowy do tułowia, kolejno do rąk i stóp. Możemy zaobserwować u dziecka także drgawki, letarg, głośny płacz.

Sprawdź też: Zapalenie błony śluzowej żołądka -przyczyny, objawy, dieta

Diagnostyka żółtaczki

Istotną rolę w diagnostyce żółtaczki pełni wywiad z pacjentem. Lekarz musi potwierdzić, czy żółte zabarwienie rzeczywiście wynika z żółtaczki, a nie jest efektem spożywania określonych produktów lub stosowania pewnych preparatów. Ważne jest podanie informacji, dotyczących szczepień pacjenta przeciwko wirusom wątroby oraz danych na temat spożywania alkoholu, narkotyków. Pacjent powinien poinformować lekarza o przebytej żółtaczce wśród krewnych.

Po dokonaniu wywiadu lekarz wykonuje badanie palpacyjne brzucha oraz badanie krwi, którego celem jest oznaczenie poziomu bilirubiny, określenie aktywności aminotransferazy i fosfatazy alkalicznej. Badania pozwolą na odróżnienie zastoju żółci od uszkodzenia komórek wątrobowych.

Kolejnym badaniem jest usg jamy brzusznej. Może ono wykazać poszerzenie dróg żółciowych lub obecność kamieni. Pomaga również wykryć rozlane uszkodzenie wątroby (marskość lub stłuszczenie. Czasami wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową. Wybrane przypadki uzupełnia biopsja wątroby.

Leczenie i profilaktyka żółtaczki

Żółtaczka nie jest chorobą, a objawem, dlatego jednoznaczny sposób leczenia nie został ustalony i zależny jest od poprawnej diagnostyki oraz rozpoznania stanu pacjenta.

Chcąc zapobiegać występowaniu żółtaczki, musimy stosować profilaktykę dotyczącą chorób, przy jakich występuje. Zaleca się:

– stosować odpowiednią dietę, bogatą w warzywa i owoce, unikać potraw tłustych;

– pamiętać o wypoczynku i regeneracji organizmu;

– spożywać odpowiednią dawkę witaminy C oraz witamin z grupy B;

– stosować się do zasad higieny;

– unikać niepewnych zabiegów (np. niesprawdzonego studio tatuażu).

Czy żółtaczka jest zakaźna?

Do zakażenia żółtaczką może dojść w przypadku objawów, spowodowanych wirusem. Głównie drogą pokarmową, poprzez kontakt z krwią lub nieodpowiedzialne stosunki seksualne. Żółtaczka, której przyczyny są inne, nie jest zakaźna.

Czy żółtaczka zagraża życiu?

Stężenie bilirubiny przekraczające 20 jest groźne dla noworodków, u których może dojść do przeniknięcia barwnika do mózgu i jego nieodwracalnego uszkodzenia. U osób dorosłych sama żółtaczka nie jest groźna, jednak jej przyczyny mogą zagrażać życiu.

Czym jest zespół Gilberta?

Zespół Gilberta nazywany inaczej hiperbilirubinemią czynnościową to występująca zaledwie u kilku procent populacji odmiana metabolizmu bilirubiny. Charakteryzuje się zwiększeniem poziomu bilirubiny we krwi przez mniejszą wydolność enzymów łączących bilirubinę niezwiązaną z resztami cukrowymi, glukuronianami. Stężenie może narastać w sytuacjach stresowych, przy braku odpowiedniej ilości snu, wzmożonym wysiłku fizycznym lub podczas nadużywania alkoholu. Nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, a jedynym jej następstwem jest zwiększenie zagrożenia wystąpienia kamicy żółciowej.

Zobacz: Choroba Leśniowskiego i Crohna – przyczyny, objawy

Źródła:

https://www.doz.pl/czytelnia/a1092-Zoltaczka_8211_rodzaje_objawy_i_leczenie

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/objawy/68378,zoltaczka

http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/najczestsze-objawy-chorobowe,zoltaczka-typu-a–b-i-c—objawy-i-leczenie-zoltaczki,artykul,1577518.html