Celiakia – objawy, przyczyny, leczenie i dieta przy nietolerancji glutenu

Celiakia (choroba trzewna) to choroba, która dotyka coraz więcej osób i spowodowana jest nietolerancją glutenu. Schorzenie to ma charakter autoimmunologiczny, jest bowiem niewłaściwą reakcją odporną organizmu przeciw własnym tkankom. Czym jest celiakia, jakie są jej objawy i przyczyny? Czy można skutecznie ją leczyć i jaką dietę należy stosować w przypadku tej choroby?

Czym jest gluten?

Gluten to inaczej składowe białka, kryjące się w zbożu (pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie) U osób chorych na celiakię gluten powoduje zanik kosmków jelitowych, odpowiedzialnych za przyswajanie składników odżywczych z jedzenia, co prowadzi do niedoboru witamin i produktów mineralnych w organizmie, a czasem także do niedożywienia.

Historia celiakii

Pierwszy opis celiakii pojawił się w 1888 roku i został wykonany przez Samuela Gee, który uważał tę chorobę za przewlekłą niestrawność i za najlepszy sposób jej leczenia uznał unikanie skrobi.

W okresie II wojny światowej lekarze zauważyli poprawę trawienia u dzieci, które nie spożywały produktów zbożowych. To właśnie wtedy powstało stwierdzenie, że przyczyną zaburzeń wchłaniania i problemów z trawieniem jest właśnie gluten.

Początkowo celiakia uważana była za chorobę wieku dziecięcego, coraz częściej diagnozuje się ją jednak także u osób dorosłych.

Spożywanie glutenu w celiakii

Co się stanie, kiedy osoba z celiakią spożyje produkt z dużą zawartością glutenu? Fragment białka charakteryzujący się odpornością na działanie kwasu solnego i enzymów trawiennych wnika do jelita cienkiego i tam przekształca się w postać, która powoduje stan zapalny. Jeżeli przemieni się on w postać przewlekłą, może doprowadzić do uszkodzenia, a nawet zaniku kosmków jelitowych, które biorą czynny udział we wchłanianiu substancji odżywczych.

Przyczyny celiakii

Przyczyn celiakii nie można jednoznacznie określić, lekarze jednak uważają, że choroba może rozwijać się pod wpływem:

– czynników genetycznych;

– czynników środowiskowych;

– zdolności metabolicznych;

– zaburzeń w funkcjonowaniu układu immunologicznego;

– czynników zakaźnych.

Badania wykazują, że najczęstszą przyczyną powstawania celiakii są czynniki genetyczne. Choroba często występuje u krewnych I stopnia oraz bliźniąt jednojajowych osób, które chorują na celiakię.

Celiakia – częstotliwość zachorowania

Początkowo celiakia uważana była za chorobę wieku dziecięcego, aktualnie jednak uznaje się, iż może wystąpić w każdym wieku.

Na celiakię kobiety zapadają dwa razy częściej niż mężczyźni. Choroba powszechniejsza jest w krajach, w których podstawę żywienia stanowią zboża. Szacuje się, że celiakia występuje u 1% całej populacji.

Większe ryzyko zachorowania pojawia się u osób z cukrzycą typu I, niektórymi chorobami autoimmunologicznymi oraz chorobami genetycznymi, takimi jak zespół Downa.

Objawy celiakii

Ze względu na rodzaj oraz nasilenie objawów, wyróżniane są trzy typ celiakii.

Celiakia pełnoobjawowa

Nazywana inaczej jawną lub klasyczną, występuje najczęściej u dzieci, osób starszych i kobiet w ciąży. Ze względu na szeroki zespół objawów jest dosyć łatwa do rozpoznania, choć zdarza się, że bywa mylona z zespołem jelita drażliwego, alergią pokarmową czy stresem.

Sprawdź również: Zapalenie błony śluzowej żołądka – przyczyny, objawy, leczenie

Charakterystyczne dla celiakii pełnoobjawowej są:

– częste bóle i wzdęcia brzucha;

– tłuszczowe lub wodniste biegunki;

– szybka i nieuzasadniona utrata masy ciała;

– u dzieci zaburzenia rozwoju;

– pogorszenie nastroju;

– objawy niedoboru składników odżywczych (np. anemia).

Celiakia skąpoobjawowa

Nazywana także ubogoobjawową lub bezobjawową. W typ typie celiakii objawy występują tylko w błonie śluzowej jelita cienkiego. Ze względu na niejasne oznaki, jest cięższa do rozpoznania i często mylona z innymi chorobami.

Celiakii skąpoobjawowej może towarzyszyć:

– niewyjaśniona anemia;

– podwyższony poziom cholesterolu;

– częste powstawanie aft w jamie ustnej;

– uszkodzenie szkliwa zębowego;

– przewlekłe zmęczenie;

– częste, uporczywe bóle głowy;

– pogorszenie nastroju, depresja;

– bóle stawowe, wczesna osteoporoza;

– problemy ze skórą;

– zaburzenia płodności.

Celiakia ukryta

Nazywana także utajoną lub tajną. Ten typ choroby diagnozowany jest w przypadku, gdy w krwi osób z prawidłowym obrazem jelita wykryte zostaną charakterystyczne przeciwciała. U tych chorych spodziewać się można zaniku kosmków jelitowych, a w przyszłości pełnego rozwoju choroby.

Jak zdiagnozować celiakię?

Prawidłowa diagnostyka celiakii rozpoczyna się od dokładnego wywiadu z pacjentem, który powinien opisać lekarzowi wszystkie objawy. Lekarz powinien skierować chorego do gastroenterologa, który wykona badania serologiczne krwi w celu zbadania występujących przeciwciał.

W niektórych przypadkach do prawidłowego rozpoznania choroby konieczna może okazać się biopsja jelita cienkiego, wykonana endoskopowo podczas gastroskopii.

W razie wątpliwości diagnostycznych specjalista może zlecić także wykonanie badań genetycznych. Jeżeli u pacjenta zostaną wykryte antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8 stwierdzana jest predyspozycja genetyczna do wystąpienia celiakii.

Zobacz też: Badanie histopatologiczne – na czym polega, jakie są wskazania do jego wykonania?

Warto pamiętać o tym, aby przed udaniem się do lekarza nie stosować samodzielnie diety bezglutenowej, gdyż może to utrudnić prawidłowe rozpoznanie choroby.

Sposoby leczenia celiakii

Jedynym skutecznym sposobem leczenia celiakii jest stosowanie diety bezglutenowej. W przypadku, gdy u chorego wystąpił objawy niedoboru składników odżywczych, lekarz często zaleca również stosowanie suplementów w postaci mikroelementów, makroelementów oraz witamin.

Dieta w celiakii obejmuje eliminację z jadłospisu osoby chorej zbóż, zawierających gluten

(pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, pszenżyta, orkiszu). Aktualnie celiakia u dzieci i dorosłych jest schorzeniem tak powszechnym, że w większości sklepów znajdziemy produkty oznaczone symbolem przekreślonego kłosa (oznacza to, że nie zawierają one glutenu).

Popularne zamienniki produktów, zawierających gluten: ziemniaki, kukurydza, ryż, gryka, proso, soja, soczewica, fasola itd.

Ze względu na niską ilość błonnika naturalnego w produktach bezglutenowych, stosowanie diety może wiązać się z występowaniem zaparć. Osoby chore na celiakię powinny przestrzegać diety bezglutenowej przez całe życie,gdyż już nawet najmniejsza ilość glutenu może doprowadzić do ponownego wystąpienia objawów.

Czy można uniknąć zachorowania na celiakię?

Aby uniknąć zachorowania na celiakię, lekarze promują karmienie dzieci piersią oraz wcześniejsze wprowadzanie do diety produktów, zawierających gluten. Badania wykazały, że niewielkie dawki glutenu w diecie dziecka, wprowadzone we wczesnym okresie życia, zmniejszają ryzyko zachorowania na celiakię.

Czy celiakię można całkowicie wyleczyć?

Celiakii nie da się wyleczyć całkowicie, można ją jedynie zaakceptować i nauczyć się żyć, stosując dietę bezglutenową, dzięki której ustąpią dolegliwości.

Odpowiednia suplementacja, mająca na celu uzupełnienie niedoboru witamin i minerałów oraz wyeliminowanie glutenu z diety sprawią, że osoba chora będzie mogła dobrze funkcjonować każdego dnia.

Przestrzeganie diety bezglutenowej u osób z celiakią jest ważne nie tylko ze względu na dolegliwości. U osób chorych, które nie stosują się do zasad żywienia, występuje zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory układu pokarmowego (zwłaszcza jelita cienkiego).

Aktualnie przestrzeganie diety bezglutenowej nie jest trudne, gdyż produkty bezglutenowe są szeroko dostępne, występuje także wiele zamienników, które pozwolą osobom chorym na tworzenie smacznych, nieszkodzących im posiłków.

Zobacz: Dyspepsja czyli niestrawność

Źródła:

http://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,celiakia-a-nietolerancja-glutenu—objawy-i-dieta-w-celiakii,artykul,1580695.html

https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/54362,celiakia