Zespół jelita drażliwego – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół jelita drażliwego zwany IBS (irritable bowel syndrome) to bardzo dokuczliwa dolegliwość, która jest wynikiem zaburzeń funkcjonowania układu żołądkowo-jelitowego spowodowanego problemem ze współdziałaniem mózgu i jelit. Wraz z zespołem jelita drażliwego występuje szereg objawów obejmujących powtarzające się ostre bóle brzucha i nieprawidłowe ruchy jelit mogące powodować na przemian biegunki lub zaparcia. Kobiety do 50 roku życia są do dwóch razy bardziej narażone na rozwój IBS niż mężczyźni. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są obciążenia genetyczne oraz narażenie na działanie stresu.

Zespół jelita drażliwego – rodzaje

Wyróżniamy trzy typy zespołu jelita drażliwego, które mogą powodować różne objawy. Ważne jest, aby zdiagnozować, na którą odmianę cierpimy. Niektóre leki działają tylko na jeden, wybrany rodzaj choroby i mogą nie być dobrze tolerowane w przypadku jej innego rodzaju. Różnica pomiędzy tymi trzema typami choroby opiera się na różnych wzorcach zmian w ruchach jelit i nieprawidłowym wypróżnianiu.

Postacie IBS

Zaparciowa – charakteryzująca się mniej niż trzema wypróżnieniami w ciągu tygodnia, twardymi, odwodnionymi stolcami i znacznym wysiłkiem towarzyszącym defekacjom.

Biegunkowa – charakteryzuje się więcej niż trzema wypróżnieniami dziennie, papkowatym lub rozwodnionym stolcem i częstym uczuciem parcia.

Postać mieszana IBS, w której mogą się pojawiać zarówno biegunki, jak i zaparcia.

Zespół jelita drażliwego – objawy

Najczęstszymi objawami zespołu jelita drażliwego (IBS) są ostre, skurczowe bóle brzucha, często towarzyszące wypróżnieniom i nasilające się po posiłku, biegunka lub/i zaparcia, w zależności od postaci IBS.

Inne objawy IBS mogą obejmować:

• wzdęcie brzucha
• domieszka białego śluzu w kale
• gazy i odbijanie
• nudności
• wymioty
• zgaga
• częstomocz
• uczucie przelewania w brzuchu
• uczucie pełności.

Osoby z IBS często doświadczają również innych problemów zdrowotnych, takich jak zespół przewlekłego zmęczenia, niestrawność, choroba refluksowa przełyku i zaburzenia miesiączkowania.

IBS – przyczyny

Zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego są ściśle połączone z nieprawidłową interakcją na linii mózg – jelita, która może powodować objawy IBS. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia objawów należą sytuacje stresowe, zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, lęk, nerwica, przebyte infekcje bakteryjne przewodu pokarmowego, nadmierny rozrost flory bakteryjnej w jelicie cienkim, oraz nieprawidłowa dieta, uboga w błonnik pokarmowy.

Czytaj: Dieta lekkostrawna – co jeść?

Diagnozowanie IBS

Aby właściwie zdiagnozować zespół jelita drażliwego, lekarze dokonują przeglądu objawów oraz zlecają wykonanie szeregu badań. Rozpoznanie IBS wymaga występowania bólu lub uczucia dyskomfortu w jamie brzusznej przez co najmniej trzy dni w miesiącu, przez ostatnie trzy miesiące.

Lekarz może zdiagnozować IBS, jeśli w ciągu tego okresu pojawiają się następujące objawy:

• ból związany z wypróżnianiem
• zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości po wypróżnieniu
• zmiana w częstotliwości wypróżnień
• zmiany w wyglądzie stolca.

Celem diagnostyki różnicowej jest wykluczenie bądź potwierdzenie innej niż IBS przyczyny występowania objawów. Niektóre dolegliwości mogą sugerować, że zmagamy się z innym problemem niż zespół jelita drażliwego. IBS należy różnicować z chorobami nowotworowymi jelita grubego, chorobami metabolicznymi, takimi jak cukrzyca, zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołu tarczycy, nietolerancja laktozy, celiakia i zapalenie jelit.

Do zestawu badan zlecanych przez lekarza zaliczamy:

• wodorowy test oddechowy wykonywany w celu diagnostyki nietolerancji laktozy
• badanie morfologiczne krwi
• badanie OB
• badanie laboratoryjne moczu i kału.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Niestety nie ma skutecznej metody na pozbycie się dolegliwości raz na zawsze. Postępowanie lecznicze ma na celu jedynie złagodzenie objawów chorobowych. Zespół jelita drażliwego pomimo przykrych dolegliwości nie prowadzi do wystąpienia poważnych chorób.

Ogólne zalecenia lekarzy w postępowaniu leczniczym obejmują:

• zwiększenie ilości błonnika w diecie
• unikanie glutenu i produktów mlecznych
• postępowanie zgodne z zasadami diety FODMAP
• zwiększenie aktywności fizycznej
• unikanie sytuacji stresowych
• unikanie produktów nasilających objawy.

Dieta FODMAP polega na wyeliminowaniu z jadłospisu węglowodanów łatwo fermentujących, które w formie niestrawionej trafiają do jelita i poprzez mechanizm osmotyczny prowadzą do nagromadzenia nadmiernej ilości płynów, a tym samym do przyśpieszenia ruchów jelit. W dalszej fazie węglowodany FODMAP podlegają procesowi fermentacji prowadzącej do nadmiernej produkcji gazów, takich jak siarkowodór i metan. Gazy te wywołują uczucie dyskomfortu i nasilają objawy związane z zespołem jelita drażliwego.

Dieta FODMAP jest podzielona na dwa etapy:

Etap I – polega na wyeliminowaniu na okres 6-8 tygodni węglowodanów łatwo fermentujących. W miarę ustępowania objawów IBS należy przejść do etapu II.

Etap II – podczas tego etapu stopniowo włączamy do naszej diety produkty zawierające węglowodany FODMAP. Należy uważnie obserwować reakcję organizmu i postępować zgodnie z indywidualnymi odczuciami.

Większość osób postępujących według zasad diety FODMAP może powrócić do normalnego stylu odżywiania z wyłączeniem pojedynczych produktów zawierających węglowodany fermentujące, które powodują u nich wystąpienie dyskomfortu w rejonie jamy brzusznej.

Leczenie farmakologiczne opiera się głównie na środkach łagodzących objawy IBS. Stosuje się głównie leki rozkurczowe, przeciwbiegunkowe czy przeciwzaparciowe. W przypadku zespołu jelita drażliwego wywołanego stresem ulgę przynoszą różne leki przeciwdepresyjne i uspokajające. W biegunkowej postaci IBS zaleca się zastosowanie probiotyków, które korzystnie wpływają na florę bakteryjną jelit, usprawniając ich pracę.