Smog – jak wpływa na zdrowie?

W ostatnich latach coraz częściej słyszymy ostrzeżenia przed smogiem, czyli mgłą, unoszącą się w powietrzu i zawierającą wiele zanieczyszczeń, pochodzących z atmosfery. Oddychając takim powietrzem, narażamy się na wiele dolegliwości zdrowotnych. Badania wykazują, iż nadmierna ekspozycja na smog może przyczynić się do powstawania groźnych chorób, związanych nie tylko z układem oddechowym, ale i innymi układami w naszym ciele.

Światowa Organizacja Zdrowia uznała Polskę za jedno z najbardziej zanieczyszczonych państw w Europie. W naszym kraju w atmosferze unosi się wiele zanieczyszczeń, szczególnie w miesiącach jesienno-zimowych. Czy powinniśmy się bać? Jak smog wpływa na nasze zdrowie i czy można go uniknąć?

Smog – co to jest i jak powstaje?

Smog to mgła, zawierająca w sobie zanieczyszczenia pochodzące z atmosfery. Znajdują się w niej spore ilości pyłu i gazu ze spalania węgla, wydobywające się ze spalin samochodowych i kominów zakładów przemysłowych lub gospodarstw domowych. Wyróżnia się dwa rodzaje smogu:

• klasyczny;
• fotochemiczny.

Smog klasyczny

Nazywany także smogiem kwaśnym lub smogiem londyńskim. Występuje w umiarkowanej strefie klimatycznej, głównie w miesiącach od listopada do lutego. Największa mgła powstaje tam, gdzie domy ogrzewane są węglem i innymi stałymi paliwami.

Smog fotochemiczny (utleniający)

Jest to smog, który powstaje głównie w miesiącach, letnich, kiedy temperatura na dworze jest wyższa. Jego źródłem są głównie wydobywające się z samochodów spaliny, dlatego najgęstszy jest wtedy, gdy temperatura powietrza przekracza 25 stopni, a w miastach panuje duży ruch. Charakteryzuje się właściwościami silnie drażniącymi.

W Polsce występują oba rodzaje smogu.

Dlaczego smog jest tak powszechny? Przyczyny

Smog jest zjawiskiem, które powstaje w efekcie niekorzystnego spalania gazów i paliw, które następnie unoszą się do atmosfery, zanieczyszczając ją. Mgła staje się więc konsekwencją zaspokajania współczesnych potrzeb ludzkich, takich jak ogrzewanie czy poruszanie się samochodami, napędzanymi benzyną. Już z samych gospodarstw domowych i spalin samochodowych wydobywają się duże ilości smogu. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że materiały, które wykorzystują do ogrzewania domu, wydzielają wiele szkodliwych toksyn do otoczenia.

Inną przyczyną jest rozwój przemysłowy. Wielkie fabryki emitują ogromne ilości zanieczyszczeń do atmosfery, a firm posiadających ogromne zakłady produkcyjne jest całe mnóstwo.

Skład smogu

Jakie związki zanieczyszczające powietrze znajdują się w smogu? Poniżej przedstawiamy te, których stężenie jest najpowszechniejsze i największe.

Pył – w tym PM 10 i PM 2,5.

Do pyłów zaliczamy drobinki kurzu, popiołu, sadzy czy piasku, pyłki roślin oraz inne pyłki, nawet takie, które pochodzą ze starego ogumienia czy innych spalanych części. Co więcej, na powierzchni tych substancji często osadzają inne szkodliwe substancje, które wdychane są przez nas wraz z powietrzem.

Pył PM 10

Są to pyłki o średnicy nie większej niż 10 mikrometrów, które bardzo łatwo przenikają do dróg oddechowych, a z tym do wnętrz organizmu ludzkiego.

Pył PM 2,5

Pyłki o wielkości mniejszej ni 2,5 mikrometra, a więc jeszcze mniejsze niż przedstawione powyżej. Często tworzą je związki organiczne oraz metale ciężkie. Pył PM 2,5 jest groźniejszy niż PM 10, gdyż łatwo trafiają do pęcherzyków płucnych, a wraz z nimi – do krwi.

WWA

Czyli wielopierścieniowe węglowodany aromatyczne, które powstają na skutek niepełnego spalania takich substancji, jak drewno, śmieci, paliwa samochodowe czy tworzywa sztuczne. Jednym z takich związków jest benzo(a)piren, który wykazuje właściwości rakotwórcze.

Tlenki azotu

Nieorganiczne związki chemiczne, które powstają poprzez spalanie paliw kopalnych. Związki te łatwo rozpuszczają się w wodzie. Efektem ich emisji do atmosfery są kwaśne deszcze.

Metale ciężkie

Między innymi kadm, rtęć i ołów, które uwalniane są w wyniku spalania paliwa. Metale ciężkie zatruwają organizm, mogąc powodować ciężkie zatrucia. Skumulowane w organizmie prowadzą do zatruć przewlekłych.

Tlenek węgla

Powstaje podczas spalania biomasy i tkanin kopalnych. Po dostaniu się do krwiobiegu tlenek węgla wiąże się z hemoglobiną, wypierając tlen i powodując zatrucia.

Smog – jak wpływa na zdrowie?

Wszelkie zagrożenia, związane ze smogiem, dotyczą głównie jego szkodliwego wpływu na zdrowie człowieka. Zobaczmy, co nam grozi przy nadmiernej ekspozycji na zanieczyszczoną mgłę?

Już krótkotrwały kontakt z gęstym smogiem może wywołać u osób zdrowych zaczerwienienie spojówek, podrażnienie krtani i tchawicy, stany zapalne płuc, zmęczenie. Osoby z astmą i przewlekłą obturacyjną chorobą płuc są narażone na zaostrzenie objawów choroby, co może skończyć się tragicznie.

Smog, a układ oddechowy

Nadmierna ekspozycja na smog może przyczynić się do powstawania różnych schorzeń układu oddechowego. Należą do nich między innymi:

• częste zakażenia;
• astma;
• obturacyjna choroba płuc;
• chroniczny kaszel;
• przewlekłe zapalenia oskrzeli;
• niewydolność pluć;
• nowotwory;
• zapalenie płuc.

Smog, a układ krążenia

Duże ilości smogu, dostające się do organizmu, mogą mieć również poważne konsekwencje dla układu krążenia. Smog przyczynia się do:

• zaburzeń krążenia;
• choroby niedokrwiennej serca (także do zawału);
• niewydolności serca;
• powstawania zmian miażdżycowych;
• wylewu;
• nadciśnienia.

Smog może powodować nowotwory

Długotrwały kontakt z zanieczyszczeniem środowiska może prowadzić do rozwoju następujących nowotworów:

• rak płuc;
• rak zatok;
• rak nerki;
• nowotwory jamy ustnej: gardła, przełyku, krtani.

Smog, a ciąża

Badania wykazują, iż ekspozycja na zanieczyszczenia może przyczynić się do zaburzenia płodności u kobiet i mężczyzn. Smog może powodować uszkodzenie plemników oraz zmniejszenie produkcji testosteronu.

Smog szkodliwy jest również dla kobiet w ciąży, szkodliwe związki mogą powodować niedorozwój płodu i zwiększają ryzyko przedwczesnego porodu.

Smog, a alergie

Smog nie tylko jest szkodliwy dla alergików, nasilając związane z nimi dolegliwości. Może również powodować uczulenia. Przy nadmiernym przebywaniu w zanieczyszczonym środowisko rozwija się ryzyko atopii i łuszczycy.

Smog, a choroba Alzheimera

Najnowsze badania dowodzą, iż cząsteczki smogu mogą osiadać w ludzkim mózgu, powodując między innymi rozwój choroby Alzheimera.

Smog wpływa na poczucie szczęścia, powoduje depresję

Testy wykazują, iż narażenie na nadmierne zanieczyszczenie powietrza, może powodować spadek koncentracji u dzieci, zmniejszać zdolności zapamiętywania i uczenia się. Niepokojące są również wyniki świadczące o tym, iż życie w zanieczyszczonym środowisku może mieć wpływ na zmniejszenie IQ u kolejnych pokoleń.

Wraz ze wzrostem zanieczyszczeń w atmosferze, zmniejsza się poczucie szczęścia u ludzi, co sprzyja powstawaniu depresji. Smog może być również czynnikiem, sprzyjającym wzrostowi uczucia niepokoju, które prowadzi do nerwicy.

Smog – kto jest najbardziej narażony na jego szkodliwe działanie?

Kto powinien się bać? Właściwie każdy, kto narażony jest na nadmierną emisję zanieczyszczeń, unoszących się w smogu. Istnieje jednak grupa zwiększonego ryzyka, u której konsekwencje wdychania zanieczyszczeń mogą być poważniejsze. Do grupy tej należą:

• dzieci;
• kobiety w ciąży;
• osoby starsze;
• alergicy;
• osoby z chorobami układu oddechowego i astmą;
• osoby mieszkając w okolicach miejsc o natężonym ruchu.

Wpływ smogu na zdrowie dzieci

Dzieci znajdują się w największej grupie ryzyka i to już w okresie płodowym. Zanieczyszczenia mogą powodować wady płodu, prowadzić do przedwczesnego porodu, a nawet skutkować poronieniem. Badacze twierdzą, iż wpływ substancji smogowych może mieć wpływ na przepływ krwi przez łożysko, w rezultacie płód rozwija się wolniej. Może to prowadzić do tego, iż po urodzeniu dziecko gorzej się rozwija pod względem zdolności poznawczych, językowych i motorycznych. Zwiększa się ryzyko, iż dziecko, które w okresie prenatalnym było nadmiernie narażone na smog, będzie miało problemy z nauką i będzie bardziej narażone na infekcje.

Badania wykazują, iż dzieci, które mieszkają na terenach, w których ilości smogu są duże, częściej chorują na infekcje dróg oddechowych. Dzieci są bardziej narażone na skutki uboczne smogu niż osoby dorosłe, ponieważ ich organizm wciąż się rozwija. Co więcej, dzieci szybciej oddychają i są niższe, a najwięcej zanieczyszczeń znajduje się bliżej gruntu.

Czy przed smogiem można się bronić?

Trudno jest uniknąć smogu, zwłaszcza jeżeli mieszkamy w miejscach, w których ruch samochodowy jest natężony, a w pobliżu znajduje się wiele ogrzewanych gospodarstw lub fabryk. Chcą zminimalizować skutki smogu zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska, konieczne byłoby działanie całej populacji. A to zaczyna się od jednego człowieka.

Aby zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza, należy spopularyzować poruszanie się po mieście komunikacją miejską, korzystanie z autobusów, tramwajów czy rowerów miejskich. Jeżeli istnieje taka możliwość, najlepiej chodzić pieszo. Zarządy miast powinny stawiać na zwiększanie ilości miejsc „zielonych” w danej miejscowości. Nowe drzewa i krzewy pomogą oczyścić atmosferę. Dobrym rozwiązaniem byłaby zmiana standardów ogrzewania w gospodarstwach domowych i zakładach przemysłowych. Stosowanie nowoczesnych piecyków to bardzo dobry sposób na zmniejszenie zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery, niestety takie urządzenia wciąż są bardzo drogie i nie wszystkich mieszkańców na nie stać. Niektóre gminy zapewniają dofinansowanie na ekologiczne piecyki, jednak wciąż jest to zbyt mało, aby skutecznie zniwelować smog.

Dużą rolę pełnią również ostrzeżenia o wysokim stężeniu pyłu w danym miejscu. Mieszkańcy, którzy taki alert otrzymają, powinni w miarę możliwości pozamykać okna i pozostać w domu, aby nie wdychać zanieczyszczeń.

Coraz popularniejsze stają się również antysmogowe maski, które chronią nas przed wdychaniem pyłu, gdy znajdujemy się na zewnątrz na zanieczyszczonym obszarze. Są one wykonane w taki sposób, iż filtrują zanieczyszczenia, dzięki czemu nie dostają się one do naszego układu oddechowego. Jest to dobre rozwiązanie również dla sportowców, którzy lubią przeprowadzać swój trening na dworze.

Smog – normy jakości powietrza

W informacjach na temat smogu często znajdziemy dane, dotyczące norm jakości powietrza. Warto wiedzieć, przy jakiej wartości należy unikać przebywania na powietrzu.

Jakość powietrza bardzo dobra (PM10 0-20) (PM2,5 0-12)

Oznacza, iż jakość powietrza jest dobra, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Powietrze jest na tyle czyste, iż sprzyja spacerom i uprawianiu aktywności fizycznej na dworze.

Jakość powietrza dobra (PM10 21-60) (PM2,5 13-36)

Zadowalająca jakość powietrza, może istnieć minimalne zagrożenie dla zdrowia. Sprzyja spacerom i wykonywaniu aktywności fizycznej na świeżym powietrzu.

Jakość powietrza umiarkowana (PM10 61-100) (PM 2,5 37-60)

Powietrze jest już bardziej zanieczyszczone. Może stanowić zagrożenie dla zdrowia osób starszych, kobiet w ciąży, dzieci, osób z astmą i innymi chorobami. Wciąż jeszcze można spacerować i ćwiczyć na świeżym powietrzu.

Jakość powietrza dostateczna (PM10 101-140) (PM2,5 61-84)

Zanieczyszczenie jest tak duże, że stanowi zagrożenie dla zdrowia (szczególnie dla grup zwiększonego ryzyka). Może mieć również negatywne skutki zdrowotne dla osób chorych (alergie, kaszel, problemy z układem oddechowym). Zaleca się, aby skrócić lub całkiem zrezygnować z aktywności na powietrzu, zwłaszcza w przypadku intensywnych treningów.

Jakość powietrza zła (PM10 141-200) (PM2,5 85-120)

Powietrze jest zanieczyszczone na tyle, że osoby starsze, dzieci i kobiety w ciąży powinny unikać przebywania na zewnątrz. Należy unikać wszelkiej wzmożonej aktywności fizycznej na powietrzu.

Jakość powietrza bardzo zła (PM10 >200) (PM2,5 >120)

Atmosfera jest bardzo zanieczyszczona, a wdychanie powietrza niesie duże zagrożenie dla zdrowia nie tylko dla grup zagrożonych, ale i zdrowych osób dorosłych. Osoby starsze, dzieci i kobiety w ciąży powinny unikać przebywania na zewnątrz. Inne osoby powinny do minimum ograniczyć spacery i pozostawanie na powietrzu. Zaleca się całkowitą rezygnację z aktywności fizycznej na dworze.