Choroba Hashimoto – objawy, leczenie. Czy można jej zapobiegać?

Choroba Hashimoto to jedna z najczęstszych chorób w obrębie tarczycy – gruczołu, który ma bardzo ważne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Kiedy coś zaczyna się przy nim dziać, wiele rzeczy zaczyna szwankować, a objawy mogą być niejednoznaczne. Czym jest choroba Hashimoto, jak wygląda jej rozpoznanie i jak się ją leczy?

Choroba Hashimoto – co to jest?

Nazwa Hashimoto pochodzi od nazwiska lekarza, japońskiego chirurga dr Hakaru Hashimoto, który w 1912 opisał 4 przypadki tej choroby. W definicji, choroba Hashimoto stanowi przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy i ma charakter autoimmunologiczny. Oznacza to, że w wyniku nieprawidłowości w układzie odpornościowym, dochodzi do tego, iż organizm zaczyna atakować sam siebie, w tym przypadku dochodzi do powstawania przeciwciał przeciwko własnej tarczycy. Choroba może rozwijać się latami, niszcząc narząd i powodując zmniejszenie poziomu wytwarzanych przez niego hormonów.

Hashimoto stanowi jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy – schorzenia, które powoduje upośledzenie wielu funkcji w organizmie.

Przyczyny choroby Hashimoto po dziś dzień nie są dokładnie znane. Szacuje się, że duży wpływ na zachorowanie mają czynniki genetyczne, hormonalne, narażenie na promieniowanie radioaktywne.

Czym jest tarczyca?

Tarczyca stanowi jeden z najważniejszych gruczołów w naszym organizmie. Ma kształt motyla i znajduje się u nasady szyi.

Jej zadaniem jest produkcja dwóch głównych hormonów:

• trójjodotyroniny (T3) ;
• tyroksyny (T4).

Hormony te regulują wiele funkcji w ludzkim organizmie, między innymi:

• procesy oddychania;
• metabolizm;
• pracę serca;
• temperaturę ciała;
• funkcjonowanie układu nerwowego;
• cykle menstruacyjne;
• siłę mięśni;
• poziom cholesterolu.

Funkcjonowanie tarczycy kontrolowane jest przez przysadkę mózgową, wydzielającą hormon tyreotropowy (TSH). Polega to na tym, że gdy przysadka wykrywa obniżenie produkcji hormonów tarczycy, stara się ją wyrównać, tworząc więcej TSH. Jeżeli poziom hormonów tarczycowych jest zbyt wysoki, przysadka zmniejsza produkcję TSH.

Choroba Hashimoto – czynniki ryzyka

Przyczyny występowania choroby Hashimoto w dalszym ciągu nie są do końca znane. Badania wykazują jednak, że oprócz czynników genetycznych, choroba może rozwinąć się u osób:

• z cukrzycą typu 1;
• celiakią;
• cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów;
• chorujących na toczeń rumieniowaty;
• z łuszczycą;
• z bielactwem;
• z niedoczynnością kory nadnerczy.

Choroba najczęściej ujawnia się między 40, a 60 rokiem życia, choć coraz częściej rozpoznawane są przypadki u osób młodszych. Na Hashimoto częściej zapadają kobiety niż mężczyźni ( nawet do 8 razy częściej).

Czym grozi niedoczynność tarczycy?

Warto wiedzieć, że zaburzenia w czynności tarczycy przez długi czas mogą przebiegać bezobjawowo. Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy rozwija się stopniowo. Na etapie, w którym jeszcze nie można zaobserwować żadnych dolegliwości, mówi się o utajonej niedoczynności tarczycy. Wtedy nieprawidłowości bywają wykrywane jedynie podczas badania poziomu hormonów. W miarę rozwoju choroby większość osób zaczyna cierpieć na pełnoobjawową niedoczynność tarczycy, która, nieleczona może przyczynić się do wzrostu poziomu cholesterolu, a z tym i do rozwoju chorób serca. W ciężkich przypadkach konsekwencją niedoczynności może być zapadnięcie w śpiączkę.

Objawy choroby Hashimoto

Objawy choroby Hashimoto rzadko wskazują jednoznacznie na tę chorobę, dlatego diagnostyka bywa trudna. Często jednak znacznie pogarszają jakość życia i zmuszają osobę chorą do poszukiwania źródła problemu u lekarzy.

Najczęstsze objawy choroby Hashimoto, to:

• bladość i obrzęk twarzy;
• częste zmęczenie;
• zwiększenie wrażliwości na zimno;
• pogorszenie koncentracji;
• nieuzasadnione przybieranie na wadze;
• bóle mięśni i stawów;
• zaparcia;
• wypadanie włosów;
• bladość i suchość skóry, łuszczenie się skóry, pociemnienie skóry w obrębie łokci i kolan;
• nieregularne miesiączki, często obfite;
• problemy z zajściem w ciążę;
• depresja;
• zwiększone stężenie cholesterolu;
• nadciśnienie tętnicze;
• anemia;
• chrypka.

Kiedy osoba zwraca się do lekarza po pomoc, zazwyczaj nie łączy danych objawów z tarczycą. Panie przychodzą, gdy pojawiają się problemy z zajściem w ciążę lub gdy dokuczają im częste bóle głowy, spadek nastroju czy koncentracji. Zmęczenie i anemię przypisuje się braku żelaza lub witaminy B12, a bóle mięśni i depresje – nadmiernemu stresowi.

Choroba Hashimoto może wywoływać wiele objawów i choć można ją zdiagnozować na podstawie odpowiednich badań, zanim lekarz je zleci, panie często leczone są na inne przypadłości.

Choroba Hashimoto – objawy psychiczne

Charakterystyczne dla choroby Hashimoto są również objawy w zakresie psychiki, takie jak:

• problemy z koncentracją;
• zaburzenia pamięci;
• depresja;
• zaburzenia snu;
• wahania nastroju;
• spadek poczucia własnej wartości.

Zazwyczaj terapia związana z niedoczynnością tarczycy pomaga pozbyć się objawów psychicznych, jednak istnieją przypadki, w których konieczna będzie konsultacja z psychoterapeutą.

Jak wygląda rozpoznanie choroby Hashimoto?

Diagnoza choroby Hashimoto rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Następnie lekarz zleca badania laboratoryjne, czasem także obrazowe. Jednym z głównych testów diagnostycznych, pomagających wykryć chorobę Hashimoto, jest badanie hormonu TSH. Jeżeli poziom hormonu przekracza normę, może to wskazywać na niedoczynność tarczycy.

Jeżeli TSH wybiega poza normę, lekarz zleca dodatkowe badania przeciwciał tarczycowych. Często zalecane jest również przeprowadzenie badania USG tarczycy, aby wykluczyć obecność guzków w obrębie gruczołu.

Oprócz nieprawidłowości w ilości hormonów TSH, na chorobę Hashimoto mogą wskazywać:

• wysokie stężenie przeciwciał TPO (powyżej 500, choć norma ustalana jest indywidualnie).;
• hipoechogeniczny miąższ w USG.

Jeżeli TSH jest wysokie i badanie USG wykaże nieprawidłowości, badania przeciwciał nie trzeba wykonywać, gdyż przeprowadzone testy potwierdzają już istnienie choroby i nic nowego to nie wniesie.

Samo rozpoznanie choroby nie jest niczym trudnym, jednak, ze względu na różnorodność objawów, często zbyt późno dochodzi do wykonania odpowiednich badań.

Choroba Hashimoto – leczenie

Chorobę leczy się najczęściej preparatami zawierającymi lewotyroksynę (syntetyczny hormon tarczycy). Celem terapii jest głównie poradzenie sobie z niedoczynnością tarczycy, a więc wyrównanie stężenia TSH w organizmie. Dawka leku może być różna i zależy między innymi od:

• wieku osoby chorej;
• masy ciała;
• nasilenia niedoczynności;
• innych stosowanych leków;
• innych schorzeń, na które cierpi osoba chora.

Odpowiednia terapia oraz stałe kontrole stężeniu hormonu TSH pozwalają zredukować objawy związane z niedoczynnością tarczycy nawet do zera.

Ważne jest, aby regularnie badać stężenie poziomu TSH. Powinny o tym pamiętać szczególnie panie, planujące ciążę oraz osoby, w których rodzinie wystąpiła choroba.

Samo kontrolowanie hormonów trwać powinno do końca życia, ponieważ ich stężenie może w trakcie terapii spadać, a po jej zakończeniu, znów rosnąć.

Jak często występuje choroba Hashimoto?

Niedoczynność tarczycy to najczęściej występujące zaburzenie tego narządu, występujące u ok. 5% kobiet i 1% mężczyzn. Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto i zazwyczaj dotyka ona osoby po 40. roku życia, może pojawić się także u młodszych, zwłaszcza jeżeli chorował ktoś z bliskiej rodziny.

Czy chorobę Hashimoto można całkowicie wyleczyć?

W przypadku jakiejkolwiek niedoczynności tarczycy konieczne jest kontrolowanie poziomu hormonów już do końca życia. Zazwyczaj lekarze zalecają przewlekłe leczenie lewotyroksyną. Lek ten nie przyczynia się do całkowitego wyleczenia, gdyż często po jego odstawieniu problemy wracają, jednak przywraca zdrowie, likwidując objawy i pozwalając osobom chorym normalnie funkcjonować.

Czy chorobie Hashimoto można zapobiegać?

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, w większości przypadków uwarunkowaną genetycznie. Oznacza to, iż nie można jej zapobiegać. Jedyną formą profilaktyki jest systematyczne badanie stężenia hormonów tarczycy w przypadku, gdy ktoś w rodzinie był lub jest obciążony autominnunologiczną chorobą tarczycy. Należy również informować o genetycznych skłonnościach lekarzy, aby uniknąć przyjmowania leków, które mogą przyczynić się do rozwoju choroby. Badanie TSH powinny wykonywać także kobiety w ciąży, niezależnie od czynników dziedzicznych.

Dieta przy chorobie Hashimoto

Zbilansowana dieta może pomóc w obniżeniu wartości hormonu TSH, a tym samym, umożliwieniu zmniejszenia dawki hormonów syntetycznych, zapisywanych przez lekarza.

Zaleca się, aby przy przewlekłym limfocytowym zapaleniu tarczycy spożywać przynajmniej 4-5 posiłków dziennie. Najlepiej wykluczyć z jadłospisu żywność wysokoprzetworzoną, stawiając na produkty naturalne. Warto zrezygnować z fast-foodów, słodkich napojów oraz słodyczy.

Dieta w chorobie Hashimoto powinna być bogata w taki substancje odżywcze jak:

• jod – (otręby, ryby, skorupiaki);
• selen (orzechy brazylijskie, ryby);
• żelazo (pestki dyni, szpinak, nasiona lnu, buraki, żółtko jaja, pistacje);
• cynk (pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, pestki dyni).

Ze względu na często występujące zaparcia, zaleca się spożywanie sporych ilości błonnika. Znajdziemy go w świeżych owocach i warzywach, otrębach, płatkach owsianych czy pieczywie pełnoziarnistym.

Ważne jest uzupełnianie diety w białko, które znajdziemy w mięsie, jajach czy rybach (które zawierają również spore ilości cennych kwasów tłuszczowych omega-3).

Dieta przy chorobie Hashimoto – czego unikać?

Osoby z chorobą Hashimoto powinny unikać:

• produktów, zawierających związki wolotwórcze (warzywa kapustne, kalafior, brokuł, kalarepa, jarmuż);
• soi;
• pomidorów;
• jagód goi;
• papryki.

Najlepiej, aby dietę przy chorobie Hashimoto stworzył specjalista, a więc warto udać się do dietetyka, który weźmie pod uwagę indywidualne parametry osoby chorej oraz schorzenia współistniejące.

Choroba Hashimoto, a ciąża

Każda pani planująca ciążę, powinna zbadać sobie poziom TSH, ponieważ niedoczynność tarczycy może mieć poważne konsekwencje zarówno dla płodu, jak i dla przyszłej mamy.

Ciężka niedoczynność tarczycy w ciąży może doprowadzić do:

• stanu przedrzucawkowego (niebezpiecznego wzrostu ciśnienia krwi;
• anemii;
• poronienia;
• niskiej masy urodzeniowej.

Hormony tarczycy biorą udział w rozwoju intelektualnym płodu, dlatego niedoczynność tego gruczołu u matki (szczególnie w I trymestrze) może spowodować obniżenie poziomu intelektualnego u dziecka.

Jeżeli kobieta z niedoczynnością tarczycy planuje ciążę, powinna jak najszybciej rozpocząć terapię. Badania wykazują, że noworodki urodzone przez kobiety, u których leczenie przebiega prawidłowo, są zdrowe i nie wykazują zaburzeń rozwojowych, spowodowanych zaburzeniami funkcjonowania tarczycy.

Choroba Hashimoto – przykładowy jadłospis

Wiedząc, czego unikać, a jakie produkty można spożywać, osoby z chorobą Hashimoto mogą same ustalić sobie jadłospis, pamiętając o tym, aby zwiększyć podaż białka, a zmniejszyć ilość spożywanych węglowodanów. Bardzo ważne jest również spożywanie zdrowych tłuszczów, które nie tylko dodają nam energii, ale również pomagają uregulować wiele funkcji w organizmie.

Zalec się, aby jadłospis dla osób z Hashimoto tworzony był przez wyspecjalizowanego dietetyka, który stworzy menu dobrane indywidualnie do pacjenta, uwzględniając jego wiek, wzrost oraz choroby towarzyszące. Dla osób zainteresowanych, poniżej przedstawiamy przykładowy jadłospis, którym można się kierować, jeżeli nie chcemy lub nie możemy udać się do dietetyka.

Jadłospis w chorobie Hashimoto – dzień I

Śniadanie: płatki owsiane na mleku z suszonymi lub świeżymi owocami.

Domowa owsianka to proste w przygotowaniu, pożywne śniadanie, które doda nam energii i zapewni sporą ilość błonnika pokarmowego, regulującego pracę jelit. Owoce zapewnią dodatkową dawkę składników odżywczych, dzięki którym poprawi się nasze samopoczucie. Z suszonych owoców warto wykorzystać: rodzynki, daktyle, śliwki, morele. Świeże owoce idealne do owsianki to borówki, maliny, banan. Do smaku dodać można również niewielką ilość orzechów pekan lub włoskich.

II śniadanie: koktajl chia z mlekiem kokosowym

Bardzo prosty w wykonaniu deser. Dwie łyżki nasion chia zalewamy mleczkiem kokosowym i odstawiamy do lodówki na ok. 1 godzinę do powstania puddingu. Koktajl możemy posłodzić miodem, stewią lub cukrem kokosowym.

Obiad: filet z dorsza z ryżem basmati i surówką z marchewki

Dorsz to bogate źródło białka oraz zdrowych kwasów tłuszczowych. Ryż basmati jest pożywny i zawiera mniej kalorii, niż zwykł biały ryż. Surówka z marchewki to bogate źródło witamin i błonnika.

Podwieczorek: jogurt naturalny z musli

Jogurt dosłodzić można miodem, ważne, aby stosować musli naturalne, bez dodatku cukrów, najlepiej składające się głównie z płatków, nasion, orzechów oraz suszonych owoców.

Kolacja: kanapki z chudym twarogiem, szczypiorkiem i rzodkiewkami

Najlepiej postawić na chleb pełnoziarnisty, który zawiera mniej kalorii, więcej witamin i błonnika od chleba pszennego.

Czy za chorobę Hashimoto może odpowiadać nieszczelność jelit?

Jest to tylko teoria, jednak badania nad rolą jelit w zachowaniu odporności dowodzą, iż zdrowe jelita odpowiadają nie tylko za trawienie pokarmów oraz odpowiednie wchłanianie substancji odżywczych. W błonie jelitowej znajduje się ok. 80% komórek układu odpornościowego. Są to chroniące nas przed infekcjami limfocyty. Jelita stanowią również najskuteczniejszą naturalną obronę przed wirusami i bakteriami, zapobiegając ich przedostawaniu się we krwi. Niektórzy naukowcy twierdzą, że chcąc ustrzec się przed wieloma chorobami, w pierwszym miejscu należy zadbać o zdrowie naszych jelit, starając się, aby mikroflora w ich obrębie była szczelna, gdyż tylko wtedy jelita mogą w pełni wykonywać swoje funkcje.

Zespół nieszczelnego jelita to schorzenie, które bywa skutkiem nadmiernego stresu i wyczerpującego trybu życia. W miarę jej rozwoju pojawiają się nietolerancje pokarmowe oraz inne dolegliwości związane z układem pokarmowym. O zespole nieszczelnego jelita mówimy wtedy, gdy bariera jelitowa jest osłabiona, przez co staje się nieszczelna i zaczyna przepuszczać drobnoustroje i patogeny do wnętrza naszego organizmu. Może to doprowadzić do tego, że organizm przestanie rozróżniać obce, szkodliwe organizmy, od tych, które działają dla ciała korzystnie i zacznie wytwarzać przeciw nim przeciwciała. Wytworzone przeciw dobrym substancjom przeciwciała przedostają się do tkanek, powodując stany zapalne. Jeżeli pojawią się w stawach, mamy do czynienia z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Gdy trafią do tarczycy, może dojść do rozwoju choroby Hashimoto.

Choroba Hashimoto – podsumowanie

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że jej zapobieganie jest praktycznie niemożliwe. Do tej pory nie ustalono przyczyny jej występowania, choć szacuje się, iż ryzyko zachorowania zwiększa się, gdy schorzenie wystąpiło u kogoś z bliskiej rodziny. Może pojawiać się również z innymi chorobami, takimi jak cukrzyca, celiakia czy toczeń. Choroba Hashimoto częściej dopada kobiety niż mężczyzn i jest jedną z najczęściej występujących przyczyn niedoczynności tarczycy. Diagnoza polega na badaniu hormonu TSH oraz przeciwciał.

Hashimoto to choroba, której całkowite wyleczenie nie jest możliwe, gdyż wymaga podawania środków farmakologicznych oraz systematycznych badań do końca życia. Jednak odpowiednia terapia pozwala pozbyć się objawów oraz przywrócić możliwość prawidłowego funkcjonowania.