Witamina A – właściwości. Objawy i skutki niedoboru i nadmiaru

Witamina A pełni bardzo wiele ważnych funkcji w organizmie. Jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania człowieka, odpowiada również za wygląd skóry, włosów i paznokci. Możemy dostarczać ją z pożywieniem, choć w niektórych sytuacjach warto także zadbać o jej suplementację. A jedna nie można z nią przesadzać, a na jej nadmiar powinny uważać szczególnie kobiety w ciąży. Dlaczego? Jakie są właściwości witaminy A, gdzie występuje i jakie są skutki jej niedoboru oraz nadmiaru?

Witamina A – charakterystyka

Witaminą A nazywamy kilka związków organicznych z grupy retinoidów. Jej nazwa odnosi się także do beta-karotenu oraz niektórych innych karotenoidów. Wraz z witaminami: D,E i K należy do grupy rozpuszczalnej w tłuszczach. Odkładana jest w formie retinolu w wątrobie i w tkance tłuszczowej. Nie jest to witamina, której niedobory występują często, aczkolwiek przykre konsekwencje mogą mieć zarówno zbyt małe, jak i zbyt duże jej ilości. Nadmiar witaminy A szczególnie groźny jest dla kobiet w ciąży.

Witamina A – właściwości

Jak już wspomniałam wcześniej, witamina A pełni w naszym organizmie wiele różnych funkcji. Odpowiedzialna jest za kilka procesów, bez których trudno byłoby nam zachować zdrowie. Zobaczmy jak witamina A działa na nasz organizm.

Witamina A wspomaga widzenie

Jest to właściwość, z której witamina ta jest najbardziej znana. Witamina wchodzi w skład rodopsyny – barwnika, znajdującego się w pręcikach siatkówki oka. Jednym z objawów niedoboru witaminy A, jest także zbyt mała ilość rodopsyny, która prowadzi do zaburzeń widzenia o zmierzchu, czyli tzw. ślepoty zmierzchowej.

Witamina A w profilaktyce nowotworów

Witamina A współdziała w odnowie komórek, wspomagając w dużym stopniu produkcję RNA, będącego informatorem organizmu o stanach uszkodzeniach, wymagających regeneracji. Witamina A również wzmacnia ściany komórek, przez co wszelkie drobnoustroje napotykają na przeszkodę, chcąc dostać się do organizmu. Przypisuje się jej również działanie przeciwnowotworowe, szczególnie w zapobieganiu i zatrzymaniu postępowania raka piersi, płuc, czy nowotworów jelita grubego.

Witamina A na skórę

Witamina A wykazuje właściwości ochronne dla skóry. Ogranicza utratę wody oraz bierze udział w odnowie naskórka, przyspieszając procesy regeneracyjne. Wpływa również na zwiększenie produkcji elastyny oraz kolagenu – składników niezwykle ważnych dla zachowania dobrej kondycji skóry. Sprzyja likwidacji przebarwień oraz wspomaga redukcję zmarszczek.

To właśnie ze względu na to zdrowotne działanie, Witamina A znalazła swoje miejsce także w kosmetyce. Jest jednym z najczęściej wykorzystywanych składników kremów przeciwstarzeniowych. Może również sprzyjać skutecznej walce z trądzikiem.

Dzięki zawartości beta-karotenu witamina A stanowi również dobry filtr słoneczny, chroniący przed promieniami UV, zmniejszając tym samym ich szkodliwe działanie.

Inne właściwości witaminy A

Oprócz wymienionych powyżej witamina A pomaga także w:

• budowie i naprawie kości i zębów;
• budowie i naprawie błon śluzowych, płuc, komórek układu pokarmowego;
• warunkuje poprawne funkcjonowanie układu rozrodczego (kształtowanie się łożyska, wzrost embrionów);
• bierze udział w tworzeniu krwi;
• reguluje pracę tarczycy;
• wspomaga układ odpornościowy.

Witamina A – przyczyny i skutki niedoboru

Niedobór witaminy A zdarza się rzadko i najczęściej spowodowany jest zaburzeniami wchłaniania witaminy A lub nieodpowiednią dietą. Często zdarza się także w przypadku nadużywania używek (alkoholu, palenia papierosów). Może być również efektem osłabienia organizmu w wyniku anemii oraz innych chorób. Warto również pamiętać, że witamina A jest rozpuszczalna tłuszczu i to z nim najlepiej się przyswaja. Jeżeli w naszej diecie jest za mało tłuszczu, również może dojść do niedoborów.

Objawy niedoboru witaminy A:

• przesuszona, szorstka skóra, szczególnie na łokciach i kolanach, która nie ustępuje po nasmarowaniu kremem nawilżającym;
• pogorszenie widzenia o zmierzchu (tzw. kurza ślepota) opóźniona akomodacja oka w ciemności (jeżeli oko przyzwyczaja się dłużej niż 10 sekund, może to świadczyć o niedoborze witaminy A);
• suchość gałki oka – jeżeli niedobór utrzymuje się przez długi czas, może to prowadzić do wysychania rogówki i spojówek, a w efekcie także do zmętnienia i rozmiękczania rogówki;
• zmiany w zakresie układu nerwowego;
• osłabiona odporność;
• zahamowanie wzrostu u dzieci;
• łamliwość i wypadanie włosów;
• kruche paznokcie;
• trądzik;
• częste biegunki;
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
• problemy z płodnością;
• dzwonienie w uszach (u osób starszych).

Witamina A – objawy i skutki nadmiaru

Witamina A to jedna z tych witamin, których przedawkowanie niesie ze sobą różnego rodzaju konsekwencje zdrowotne.

Wśród objawów nadmiaru witaminy A wyróżniamy:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
• świąd skóry;
• częste bóle głowy;
• zwiększoną wrażliwość na światło;
• powiększenie wątroby i śledziony;
• bóle mięśni i stawów;
• nadpobudliwość;
• zmiany skórne o żółtym zabarwieniu;
• nudności, wymioty.

Dlaczego nadmiar witaminy A jest tak groźny dla kobiet w ciąży?

Zbyt duża ilość witaminy A jest szkodliwa dla rozwijającego się płodu. Może prowadzić do wystąpienia różnych wad wrodzonych, wodogłowia, małogłowia, chorób układu krążenia. Dlatego kobiety w ciąży nie powinny stosować suplementacji z witaminą A oraz ograniczyć spożywanie potraw, które zawierają jej duże ilości.

Witamina A – gdzie występuje? Źródła witaminy A

Witaminę A znajdziemy w takich produktach, jak:

• wątróbka;
• marchew;
• koper;
• szpinak;
• jarmuż;
• sałata zielona;
• brokuł;
• papryka;
• dynia;
• mleko;
• jajka;
• masło;
• tłuszcz rybny;
• pokrzywa;
• owoce dzikiej róży.

Witamina A – dawkowanie

Zalecane dzienne spożycie witaminy A w zależności od wieku wynosi:

Dzieci:

• od 1. do 3. roku życia 400 µg;
• od 4. do 6. roku życia – 450 µg;
• od 7. do 9. roku życia – 500 µg.

Młodzież:

• chłopcy: od 10. do 12. roku życia600 µg;
• chłopcy od 13. do 18. roku życia – 600 µg – 900 µg;

• dziewczęta – od 10. do 12. roku życia 600 µg;
• dziewczęta od 13. do 18. roku życia – 700 µg.

Osoby dorosłe:

• mężczyźni900 µg;
• kobiety 700 µg;
• kobiety w ciąży< 19 lat – 750 µg ; > 19 lat – 770 µg;
• kobiety karmiące < 19 lat – 1200 µg ; > 19 lat – 1300 µg.

Witamina A w kosmetyce – maść, krem, żele – co stosować?

W aptekach i sklepach medycznych znajdziemy zarówno witaminę A w kapsułkach, jak i do stosowania zewnętrznego. Maść z witaminą A świetnie sprawdza się w przypadku wystąpienia bardzo suchej skóry. Jej właściwości nawilżające i odnawiające, sprawiają, że naskórek znacznie lepiej się regeneruje i skórze zostaje przywrócona gładkość.

W przypadku niedoboru witaminy A naturalna bariera skóry zostaje zaburzona i to właśnie maść z witaminą A pomaga w takich stanach. Warto mieć ją zawsze w domowej apteczce, szczególnie zimą, gdy skóra narażona jest na działanie mrozu.

W sklepach znajdziemy również specjalne preparaty, zawierające witaminę A w kroplach, które można stosować do nosa. Kosmetyki z tą witaminą stanowią częsty składnik kremów nawilżających i przeciwzmarszczkowych. Specjalne serum lub krople świetnie sprawdzają się do pielęgnacji twarzy, zapewniając jej odpowiednie nawilżenie i chroniąc przed utratą wody.

Z czym najczęściej łączona jest witamina A?

W kosmetyce witaminę A łączy się najczęściej z innymi produktami, które korzystnie działają na skórę. Często znajdziemy ją w połączeniu z kolagenem i elastyną, ale także koenzymem Q10 lub witaminą C.

Powszechne jest również łączenie witaminy A z innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Dlatego często spotykamy suplement diety witamina A+E, który stosowany jest głównie w celu poprawy wyglądu włosów, skóry i paznokci, a także witaminę A z witaminą D.

Witamina A coraz częściej wykorzystywana jest również jako składnik uzupełniający suplementów na włosy lub kosmetyków do włosów. Jej właściwości zatrzymujące wodę, zapewniają kosmykom dobre nawilżenie i sprawiają, że stają się one bardziej błyszczące.