Stres – czym jest, jak radzić sobie ze stresem? Stres oksydacyjny, stres w pracy

Stres jest jedną z najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych naszych czasów. Wiąże się z silnym napięciem nerwowym, niemożnością skupienia, zaburzeniami snu i wieloma innymi nieprzyjemnymi dolegliwościami. Nieleczony może prowadzić do wyniszczenia organizmu oraz chorób psychicznych czy depresji. Niestety, w XXI wieku miliony osób żyje w ciągłym stresie. Stres w pracy stał się zjawiskiem powszechnym, a i życie codzienne wielu osób nie oszczędza, zapewniając im dodatkowych czynników stresujących. Czym jest stres i jak sobie z nim radzić?

Czym jest stres?

Pojęcie „stres” po raz pierwszy zostało wprowadzone w 1926 i oznaczało „nieswoistą reakcję organizmu na stawiane mu żądania”. Najprościej zdefiniować można ten termin jako reakcję organizmu na czynniki i wydarzenia, zakłócające jego równowagę – nazywane inaczej stresorami. Źródło tych czynników może być zarówno fizyczne (hałas, katastrofy naturalne, choroby), jak i społeczne (problemy ze znalezieniem pracy, problemy rodzinne, utrata bliskiej osoby).

Stresory mogą występować z różnym natężeniem. Najsłabsze z nich związane są z codziennymi niepowodzeniami i utrapieniami . Stresory poważne połączone są z poważniejszymi zmianami życiowymi, np. przeprowadzką, zmianą miejsca pracy. Ostatnią grupą stresorów, są stresory katastrofalne, które często oddziałują nie tylko na nas samych, ale na całe grupy ludzi, np.: katastrofy naturalne, epidemie, wojny.

Nie każdy rodzaj stresu jest negatywny, podekscytowanie, związane z poznaniem nowej osoby, wyjazdem na wakacje czy świętami – to rodzaje stresu pozytywnego. Są to sytuacje, które wywołują u nas stres,a jednak łatwo jest nam się do nich zaadaptować. Tymczasem w przypadku, w którym sytuacja stresowa wymaga dłuższego okresu adaptacji lub wiąże się z niemożnością przystosowania, to już silny stres, który wiąże się z przykrymi konsekwencjami dla zdrowia.

Stres – fazy

Możemy wyróżnić trzy fazy reakcji na stres, w zależności od nasilenia bodźca stresującego.

Faza reakcji instrumentalnych na stres

Występuje w przypadku umiarkowanego nasilenia stresu, nieprzekraczającego odporności na czynniki stresujące. Następuje mobilizacja organizmu i poprawiają się zdolności poznawcze . Tego typu stres motywuje nas do działania i dodaje nam energii.

Faza reakcji krytycznych

Natężenie stresu jest tak wysokie, że przekracza stopień odporności na stres. Pojawiają się kłopoty z rozwiązywaniem problemów, nadmierna koncentracja na szczegółach, dezorientacja. Zaczynamy odczuwać lęk, niepokój, frustrację, gniew.

Faza reakcji obrony przed stresem

Stan pobudzenia, objawiającego się agresją, wycofaniem lub ucieczką. Innymi objawami mogą być: zachowanie nieodpowiednie do wieku, myślenie życzeniowe, fantazjowanie, izolacja i unikanie kontaktów towarzyskich.

Negatywne skutki stresu

Tylko lekkie natężenie stresu wiąże się z pozytywnymi skutkami dla naszego organizmu. Zbyt długie przebywanie w sytuacji stresowej oraz wysokie natężenie stresora stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.

Negatywne skutki stresu możemy podzielić na dwa rodzaje:

• psychologiczne;
• fizjologiczne.

Psychiczne objawy stresu to między innymi:

• niepokój;
• uczucie lęku;
• rozdrażnienie;
• nieuzasadniony gniew;
• zmienność nastrojów;
• depresja;
• obniżona samoocena;
• brak ochoty na seks;
• tiki nerwowe;
• skłonność do używek.

Do fizjologicznych skutków stresu zaliczamy:

• obniżoną odporność;
• kłopoty z oddychaniem;
• kołatanie serca;
• zaburzenia snu;
• bóle migrenowe;
• omdlenia;
• bóle kręgosłupa;
• zaburzenia układu pokarmowego (zaparcia, biegunki);
• nadmierne pocenie się;
• zaburzenia wagi;
• nieregularne miesiączki lub ich brak;
• problemy skórne.

Stres przyczyną chorób

Stres w dużej emirze wpływa na układ nerwowy, powodując reakcję organizmu „walcz” lub „uciekaj”. Wiąże się to ze zwiększeniem wydzielania adrenaliny, aktywacją układu sympatycznego, zwiększonym ciśnieniem czy przyspieszoną akcją serca. Poziom glukozy we krwi wzrasta i hamowane zostają procesy trawienia.

Badania wykazują, że osoby, które przez dłuższy czas narażone były na silne czynniki stresujące, w większym stopniu zagrożone są niektórymi chorobami. Długotrwały stres zwiększa ryzyko zawału serca, choroby wieńcowej, wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Zespół stresu pourazowego

Zespołem stresu pourazowego (PTSD – Posttraumatic Stress Disorder) nazywamy chorobę, będącą następstwem przerażającego wydarzenia psychicznego lub fizycznego, często zagrażającego życiu. Dotyka osoby po napadach, wypadkach, będące świadkami katastrof naturalnych. Często zapadają na to schorzenie żołnierze, powracających z frontu. Charakteryzuje się poważnymi zaburzeniami codziennego funkcjonowania.

Objawy PTSD

• koszmary nocne;
• odrętwienie fizyczne i emocjonalne;
• izolowanie się od otoczenia, także od bliskich;
• niemożność odczuwania przyjemności;
• nadpobudliwość;
• ciągły lęk;
• zaburzenia koncentracji;
• zaburzenia snu.

Leczenie syndromu stresu pourazowego polega na terapii indywidualnej. Im wcześniej zostanie wszczęte, tym szybciej można zminimalizować objawy.

Stres oksydacyjny

Jest to schorzenie, będące najczęściej skutkiem codziennego stresu sytuacyjnego. Inaczej nazywane stresem tlenowym – jest to stan, w którym dochodzi do zachwiania równowagi pomiędzy ilością antyoksydantów i wolnych rodników w organizmie. Często związany jest również z niezdrowym trybem życia .

Stres oksydacyjny może mieć konsekwencje w postaci chorób, takich jak: nowotwory, choroby układu oddechowego, choroby nerek, zaburzenia hormonalne.

Przyczyny stresu oksydacyjnego:

• palenie papierosów;
• nadużywanie alkoholu;
• nieodpowiednia dieta;
• zbyt mała ilość aktywności fizycznej lub nadmierny wysiłek fizyczny;
• zanieczyszczenia powietrza;
• długotrwały stres;
• promienie UV.

Objawy stresu oksydacyjnego:

• bóle głowy;
• bóle mięśni i stawów;
• problemy trawienne;
• zaparcia;
• problemy skórne;
• w późniejszym etapie: stany zapalne, osłabienie organizmu, niedobór witamin.

Jak radzić sobie ze stresem?

Sposobów radzenia sobie ze stresem jest wiele i mogą one działać na każdego w inny sposób. Poniżej przedstawiamy kilka praktyk, które pomogą nam poradzić sobie ze stresorami w codziennym życiu.

Odpowiednia dieta

Jadłospis warto wzbogacić o produkty, które pomogą nam w walce ze stresem, oddziałując łagodząco na układ nerwowy. Niektórzy zajadają stres słodyczami i owszem, czekolada na krótki czas podnosi poziom endorfin, jednak jej nadmiar może nam zaszkodzić i wpłynąć na powstanie stresu oksydacyjnego. Lepiej postawić na produkty bogate w witaminy A, B, C, E i D oraz minerały: magnez, cynk, potas, wapń, żelazo, selen. Dobrym źródłem substancji odżywczych są nienasycone kwasy tłuszczowe omega, które znajdziemy w rybach, orzechach czy olejach nierafinowanych. Na poprawę nastroju wpłyną również potrawy ostre, zawierające takie przyprawy, jak chilli, kurkuma czy imbir.

Relaks

W toku pracy wiele osób zapomina o odpoczynku. Przemęczony organizm znacznie bardziej narażony jest na stres niż ten, któremu zapewnimy odpowiednią dawkę relaksu. Należy zachować zdrowy stosunek pomiędzy pracą a odpoczynkiem oraz dbać o to, aby spać ok. 8 godzin na dobę. Warto korzystać również z zabiegów relaksacyjnych, które pomagają odprężyć umysł i ciało.

Aktywność fizyczna

Wysiłek wspomaga produkcję endorfin, które wpływają na poprawę nastroju. Co więcej, różne rodzaje aktywności (bieganie, basen, joga, pilates) pomagają ciału się odprężyć, działając jednocześnie relaksująco na umysł.

Witamina D

Jest to składnik, na którego niedobory cierpi wiele osób. Tymczasem witamina D ma duże znaczenie w budowaniu odporności na stres. Największe jej ilości znajdziemy w promieniach słonecznych, stąd częste braki. Na szczęście można je uzupełniać, stosując specjalną suplementację.

Nootropiki

Niektóre z substancji nootropowych dostępnych bez recepty, wpływają na regulację układu nerwowego. Poprawiają nastój i łagodzą stres.

Jeżeli żaden z wymienionych sposobów nie działa, a wciąż odczuwamy stres, który zaburza nasze codzienne funkcjonowanie, być może warto rozważyć wizytę u specjalisty, który zastosuje odpowiednią psychoterapię oraz zapisze środki farmakologiczne.