Zielarz-Dietetyk.pl

Stomia – co to jest? Jakie są rodzaje stomii? Kiedy stomia jest konieczna? Jak z nią żyć?

Kasia
Osoba ze stomią

Układ pokarmowy człowieka złożony jest z przewodu pokarmowego oraz układów trawiennych. Jego zadaniem jest trawienie, pobieranie pokarmu i wchłaniania substancji odżywczych, witamin i minerałów. Układ pokarmowy odpowiada także za wydalanie resztek pożywienia oraz toksyn, znajdujących się w ciele.

U osób zdrowych, u których układ pokarmowy działa sprawnie, wszelki procesy powinny przechodzić bez komplikacji. Jeżeli jednak dojdzie do choroby w jego obrębie, a szczególności w jelitach, zaczynają się problemy. Osoby, cierpiące na nieswoiste zapalenie jelit, chorobę Crohna, guzy w jelitach, bądź inne poważniejsze schorzenia, często wymagają operacji chirurgicznej wyłonienia stomii.

Stomia – co to jest?

Stomia to inaczej sztuczny odbyt, czyli chirurgicznie stworzone połączenie światła jelita ze skórą lub błona śluzową. Operacja wykonywana jest przez wyłonienie zachowanego końca jelita, przez rozcięcie powłok brzusznych na zewnątrz jamy, a następnie wywinięcie śluzówki jelita i zszycie jej ze skórą.

Wyłonienie stomii wiąże się ze skróceniem przewodu pokarmowego. Mimo tego, takie działanie uratowało życie wielu chorym, a innym poprawiło jego jakość.

Stomia – rodzaje i budowa

Osób, u których wyłowiono stomię, aktualnie jest na świecie ponad milion, a liczba ta wciąż wzrasta, i zgodnie z przewidywaniami naukowców, wzrastać będzie. W Polsce ze stomią żyje ok. 20 tys. chorych, a większość z nich to kobiety po 50. roku życia. O stomii jednak wciąż mówi się bardzo mało, głównie ze względu na to, że jest ona tematem tabu. Ludzie wstydzą się stomii i nie chcą o niej rozmawiać, często nie chcą się na nią zdecydować, a jeżeli już uda się ich namówić, posiadanie stomii wiąże się u nich ze stresem i obniżenie poczucia własnej wartości. Jest to zupełnie nieuzasadnione, ponieważ wyłonienie stomii to normalna operacja, które w dużym stopniu ułatwia życie chorego, nie trzeba się więc jej wstydzić.

Istnieje kilka kryteriów podziału stomii jelitowej, do najważniejszych należą:

Stomia czasowa

Stomię czasową wyłania się, gdy istnieją możliwości odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego po operacji. Stomię czasową wyłania się w jelicie grubym jako kolostomię jedno lub dwulufową, a także w jelicie cienkim jako ileostomię jedno lub dwulufową.


Wskazania do wykonania kolostomii czasowej to:

Wskazania do wyłonienia ileostomii czasowej:

Długość, na którą wyłoniona jest stomia czasowa, bywa różna i zależy od rodzaju schorzenia. Najczęściej nie jest to jednak okres krótszy niż 3 miesiące, a może być przedłużony nawet do 1 roku.

Stomia czasowa pętlowa (dwulufowa)


Stomia czasowa dwulufowa ma dwa ujścia. Jednym z nich stolec wydostaje się na zewnątrz do worka stomijnego, drugi natomiast prowadzi do obwodowej części jelita, połączonego z odbytem. Większość treści jelitowej wydalana jest więc do worka, choć jej część może przedostać się do odbytu naturalnego i zostać wydalona przez niego. Ze względu na te dwa ujścia, stomia pętlowa charakteryzuje się zazwyczaj owalnym kształtem. Wielkość otworu w płytce stomijnej powinna być odpowiednio dopasowana. Przez „nieużywaną” obwodową pętlę stomii może wydzielać się śluz. Jeżeli tak się stanie, należy zastosować specjalną pastę uszczelniająco-gojącą, której celem jest uszczelnienie przestrzeni między skórą a stomią.

U wielu osób z pętlową stomią czasową dochodzi do zalegania treści jelitowej w odcinku przewodu pokarmowego poniżej stomii. Może dojść także do gromadzenia w odbytnicy złuszczonego nabłonka jelitowego oraz śluzu, co może powodować uczucie podobne do parcia na stolec. W takich przypadkach pomagają czopki doodbytnicze lub niewielkie wlewki doodbytnicze, przygotowane z gotowych preparatów, dostępnych w aptekach. Nawet jeżeli żadne dolegliwości nie występują, od czasu do czasu warto odbytnicę oczyścić, aby zapobiec ewentualnemu zapaleniu błony śluzowej jelita.

Przed wykonaniem operacji wyłonienia stomii czasowej należy dokładnie ocenić ogólny stan pacjenta oraz drożność jelita.

Zdarzają się przypadki, w których stomia czasowa może okazać się definitywną. Dzieje się tak wtedy, gdy stan chorego nie pozwala na odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego lub gdy nie została pokonana przyczyna założenia stomii. Czasem ryzyko przeprowadzenia ponownej operacji jest zbyt duże i lekarz może zdecydować pozostawieniu stomii czasowej na stałe.

Kolostomia

Kolostomia wykonywana jest w obrębie jelita grubego, a jej celem jest odprowadzanie treści jelitowej z układu trawiennego. Po wykonaniu zabiegu treść z jelit wydalana jest przez stomię, umieszczoną na powierzchni brzucha. O jej dokładnym umiejscowieniu decyduje lokalizacja uszkodzonego docinka okrężnicy lub konieczność skierowania treści wydalniczej w dalekiej odległości od rany w okolicy odbytu.

Wskazania do kolostomii to między innymi:

Kolostomia może być czasowa lub definitywna.

Kolostomia – pielęgnacja

Najważniejsza jest pielęgnacja skóry wokół stomii. Należy zwrócić także uwagę na płytkę lub przylepiec. Elementy te powinny być odpowiednio dopasowane do rozmiaru i kształtu stomii, wtedy będziemy wiedzieć, że jest ona dobrze zabezpieczona. Stomię należy dokładnie obserwować i przy każdej zmianie sprzętu sprawdzać, czy nie pojawiły się jakieś podrażnienia i zmiany. Jeżeli zauważymy coś niepokojącego, co nie zniknie po zmianie worka, należy skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką.

Kolostomia – wymiana worka

Wymiana sprzętu stomijnego powinna być przeprowadzana rutynowo. Po wyłonieniu kolostomii utrzymanie regularności wypróżnień jest dosyć łatwe i następuje ok. 1 raz na dobę.

Do wymiany sprzętu stomijnego niezbędne będą:

Wskazówki, dotyczące wymiany worka przy kolostomii:

Sprzęt stomijny do kolostomii dostępny jest w dwóch wersjach:

Większość osób z kolostomią używa worków zamkniętych, jednak, gdy treść stolca jest rzadka, worki otwarte mogą okazać się bardziej praktyczne. Zaleca się wymianę worka, kiedy będzie on zapełniony w 2/3 objętości.

Irygacja

Irygacja to zabieg, którego celem jest oczyszczenie jelita grubego ze stolca za pomocą wlewu wodnego. Jest to zabieg, który mogą wykonywać wszyscy, posiadający kolostomię stałą. Regularna irygacja wytwarza odruch oddawania stolca tylko po zabiegu, dzięki czemu możemy uniknąć niekontrolowanych wypróżnień i znacznie obniżyć ilość wydalanych gazów. Zanim zdecydujemy się na zabieg irygacji, należy zapytać o poradę lekarza.

Kolostomia, a współżycie seksualne

Wszelkie wątpliwości w tym zakresie powinien rozwiać lekarz, aczkolwiek w większości przypadków, współżycie rozpocząć można już w kilka tygodni po operacji. Warto jednak wiedzieć, że w przypadku resekcji odbytnicy, istnieje ryzyko impotencji. Po operacji osoby z kolostomią wciąż pozostają płodne i dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Kolostomia – dieta

Osoby ze stomią nie mają specjalnych ograniczeń żywieniowych. Tak samo, jak u innych osób, także u nich mogą występować zaparcia lub biegunki, dlatego warto wprowadzić do diety odpowiednią ilość błonnika. Zaleca się także przestrzeganie pewnych zasad żywieniowych takich jak:

Ileostomia

Ileostomia polega na operacyjnym wyłonieniu jelita cienkiego na powierzchnię brzucha. Operacja wykonywana jest w stanach, kiedy konieczne jest usunięcie całego jelita grubego lub części jelita cienkiego. Takie sytuacje zdarzają się między innymi w przypadku:

Treść jelitowa, wypływająca z ileostomii ma zawsze postać płynną lub rzadką, ponieważ nie dociera do jelita grubego, gdzie mogłaby zostać uformowana.

Ileostomia może być czasowa lub stała.

Ileostomia – pielęgnacja

Przy ileostomii należy pamiętać przede wszystkim o tym, aby dokładnie pielęgnować skórę wokół stomii, aby nie została podrażniona przez kwasy żółciowe i sok trzustkowy, które są bardzo drażniące dla skóry. Można wykorzystać także specjalne zabezpieczenia do stomii, które zredukują ryzyko podrażnień.

Ileostomia – wymiana sprzętu

Wymiana sprzętu w ileostomii wygląda tak samo, jak w przypadku kolostomii. Należy pamiętać, aby do wymiany podchodzić rano, na czczo, kiedy ze stomii nie wydziela się treść jelitowa.

Osoby z ileostomią najczęściej używają worków otwartych. Ze względu na to, że treść jelitowa jest rzadka, wydobywa się jej więcej i zajmuje większą objętość, dlatego worek należy opróżniać 4-5 razy na dobę. Tutaj również warto robić to, gdy objętość osiągnie 2/3 worka. Przy ileostomii można stosować sprzęt jedno lub dwuczęściowy.

Ileostomia – dieta

Przy ileostomii zasady dietetyczne są podobne, jak w przypadku kolostomii, aczkolwiek nie takie same. Ze względu na to, że nie ma jelita grubego, przewód pokarmowy staje się krótszy, a to oznacza, że tracimy więcej płynów, a więc bardzo ważne jest uzupełnianie elektrolitów. Niektóre osoby specjalnie piją mniej płynów, aby zatrzymać wydzielanie treści jelitowej. Jest to błędem, ponieważ w takiej sytuacji łatwo może dojść do odwodnienia. Przy ileostomii może także pojawić się problem z trawieniem niektórych, ciężkostrawnych pokarmów.

Osoby z ileostomią powinny indywidualnie podejść do diety. Jeżeli treść jelitowa jest bardzo płynna, można spróbować zagęścić ją, spożywając gotowany ryż lub dojrzałe banany. Warto stopniowo wprowadzać do diety surowe owoce i warzywa, należy jednak obserwować reakcje organizmu na tego typu produkty. Często zdarza się, że osoby z ileostomią nie tolerują:

aczkolwiek nie musi to być regułą. Samopoczucie po spożyciu tych produktów jest kwestią indywidualną. Co ciekawe, osoby, które źle czują się np. po zjedzeniu grejpfruta czy surowego jabłka zazwyczaj nie mają problemów z piciem soków z tych owoców.

Ileostomia, a współżycie seksualne

Kwestia ta jest podobna, jak w przypadku kolostomii i najlepiej omówić ją z lekarzem.

Urostomia

Urostomia umożliwia wydalanie moczu z organizmu przez stomię po usunięciu części dróg moczowych. W tym przypadku konieczne jest zaopatrzenie się w system specjalistycznych worków, ponieważ mocz do stomii wypływa na bieżąco w trakcie jego produkcji. Dzięki specjalnym kranikom worki można wygodnie opróżniać w ciągu dnia. Urostomia wyłaniana jest poprzez połączenie moczowodów bezpośrednio ze skórą lub przez specjalnie wyizolowany odcinek jelita cienkiego.

Urostomia z wykorzystaniem jelita ma zazwyczaj postać definitywną. Większość urostomii nie zapewnia trzymania moczu, dlatego zazwyczaj konieczne jest noszenie ze sobą worka na mocz. Czasem stosowane są pewne rozwiązania chirurgiczne, wspomagające osiągniecie możliwości trzymania moczu przy wyłonieniu urostomii. Jedną z takich metod jest zastępczy worek jelitowy – jest to tzw. zastępczy pęcherz moczowy, stworzony z fragmentu jelita. Wyposażony jest on w zastawkę, uniemożliwiającą cofanie się moczu. Zbiornik taki z jednej strony połączony jest z moczowodami, a z drugiej ma wprowadzoną stomię. Zebrany w pęcherzu zastępczym mocz opróżnia się okresowo przez stomię, przy pomocy cewnika.

Urostomia – pielęgnacja

W tym przypadku również bardzo ważna jest pielęgnacja skóry wokół stomii, gdyż mocz może powodować podrażnienia i stany zapalne. Worki na mocz powinny więc być odpowiednio dopasowywane do skóry i dobierane do rozmiaru stomii. Z urostomii wykonanej z udziałem jelita dodatkowo może wydzielać się śluz, który jeszcze bardziej drażni skórę.

Przy urostomii dostępne są worki jedno i dwuczęściowe. Wyposażone są one także w specjalne otwory, ułatwiające opróżnienie worka z zebranego moczu. Często wybierane są worki pokryte fizeliną (miękkie w dotyku, nie namakają) i o budowie komorowej (nie ma odgłosu pluskania). Warto korzystać również ze specjalnych akcesoriów do urostomii (materiałów pielęgnacyjnych, kosmetyków do skóry).

Urostomia – dieta

W przypadku urostomii należy przestrzegać zasad zdrowego żywienia. Zaleca się picie dużych ilości płynów dziennie oraz odstawienie produktów, które mogą działać drażniąco na pęcherz, np. alkohol, kawa, ostre przyprawy.

Ureterostomia

Jest to zabieg, podczas którego jeden lub dwa moczowody wyprowadza się na zewnątrz z nerek przez powierzchnię brzuch, tworząc dwie stomie. Ureterostomia wykonywana jest rzadko, najczęściej u dzieci i najczęściej jest to stomia czasowa.

Stomia – powikłania

Związane ze stomią powikłania w dużej mierze dotyczą choroby, z której powodu stomia została wyłoniona, jak również rozległości i umiejscowienia przetoki.

Powikłania stomijne dzielimy na:

Może dojść także do innych powikłań, niezwiązanych bezpośrednio z założeniem stomii, są to między innymi problemy z metabolizmem, problemy psychologiczne, np. depresja czy problemy w zakresie życia seksualnego. Związane są one z psychiką osoby chorej, która nie może pogodzić się z życiem ze stomią. Wywołuje ona u nich dyskomfort i obniżenie poczucia własnej wartości. Ważne jest wsparcie osób bliskich, czasem przyda się także pomoc psychoterapeuty. Warto pamiętać o tym, że wyłonienie stomii nie stanowi przeciwwskazań do rodzicielstwa i współżycia seksualnego, a osoby chore mogą normalnie funkcjonować w życiu rodzinnym i zawodowym.

Zaburzenia związane z metabolizmem występują najczęściej u osób z ileostomią i związane są z niedoborem elektrolitów. Warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu oraz o szybkim sygnalizowaniu objawów zbyt dużej utraty płynów ustrojowych, spowodowanych np. biegunkami. Częściowa resekcja jelita cienkiego po latach może powodować objawy niedoboru witaminy B12, anemię oraz inne objawy psychiczne i neurologiczne. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie zbilansowanej diety, bogatej w cenne dla organizmu składniki odżywcze.

Biegunka u osób ze stomią

U osób z kolostomią biegunka występuje wtedy, gdy wypróżnianie następuje częściej niż trzy razy na dobę, a stolec przybiera rzadką, papkowatą formę. U osób z ileostomią biegunkę rozpoznaje się po objętości stolca. Kiedy wynosi ona powyżej 1000 ml, a konsystencja staje się wodnista, oznacza to, że chory cierpi na biegunkę. Przyczyny takich sytuacji mogą być różne i zazwyczaj są podobne, jak w przypadku rozwolnienia u osoby zdrowej, np.: zakażenia żołądkowo-jelitowe, podrażnienia, zła dieta. Jeżeli biegunki występują regularnie lub trwają bardzo długo, należy skontaktować się z lekarzem.

W przypadku, gdy biegunka jest silna, pierwsze kroki, należy podejmować w kierunku nawodnienia organizmu, aby nie dopuścić do odwodnienia. Warto wtedy również ograniczyć spożywanie produktów z dużą ilością błonnika, np. warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych.

Zaparcia u osób ze stomią

Zaparcia to stan, w którym stolec oddawany jest rzadziej niż trzy razy w tygodniu, staje się zbity i twardy. Stan ten może powodować wiele różnych dolegliwości, między innymi dyskomfort i uczucie pełności. U osób ze stomią zaparcia najczęściej związane są ze złymi nawykami żywieniowymi. Jeżeli występują często, zaleca się spożywanie większych ilości błonnika, a także zwiększenie ilości wypijanych dziennie płynów. Warto wprowadzić również mleczne produkty fermentowane, np. jogurt naturalny, kefir, maślanka. Należy unikać potraw wzdymających i ciężkostrawnych. Pomocna w leczeniu zaparć może okazać się aktywność fizyczna, wspomagająca przemianę materii i perystaltykę jelit. W niektórych przypadkach, na skutek niepełnego trawienia produktów, może dojść do zablokowania stomii. Narażone na to są przede wszystkim osoby z ileostomią. Produkty, które mogą powodować zatkanie stomii to: orzechy, kapusta, fasola, grzyby, groch, oliwki, ananas, ogórek, owoce suszone, kukurydza, zielona papryka.

Stomia a gazy jelitowe

U osób z wyłonioną stomią gazy jelitowe przedostają się bezpośrednio do worka stomijnego (procesu tego nie można kontrolować). Niestety często produkowane są w nadmiarze i charakteryzują się nieprzyjemnym zapachem. Istnieje kilka metod, mających na celu pomoc osobom ze stomią likwidowanie nieprzyjemnych zapachów. Jedną z nich jest worek z filtrem węglowym, z którego korzystać mogą osoby z kolostomią. Najczęściej jednak zaleca się zmianę nawyków żywieniowych. Duża ilość gazów wynikać może bowiem z połykania sporych ilości powietrza podczas przełykania pokarmów. Najlepiej więc jeść powoli i dokładnie przeżuwać pokarm. Należy również wprowadzić regularne posiłki. Osoby z wyłonioną stomią powinny także ograniczyć spożywanie potraw, które mogą powodować nieprzyjemny zapach gazów, są to między innymi:

W redukcji nieprzyjemnego zapachu gazów pomóc mogą:

Wspomagająco na walkę z gazami jelitowymi może wpłynąć stosowanie probiotyków z bakteriami kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus bifidus), gdyż korzystnie wpływają one na mikroflorę jelit.

Każda osoba z wyłonioną stomią powinna obserwować reakcje swojego organizmu, aby ustalić, po których potrawach gazy się pojawiają. Jeżeli zauważą one, że jakiś pokarm nie jest przez jelita tolerowany, należy go odstawić, przynajmniej na jakiś czas. Jeżeli pomimo zastosowania nowych nawyków żywieniowych problem nie zniknie, trzeba skonsultować się z lekarzem.

Stomia a aktywność fizyczna

Osoby aktywne często zastanawiają się, czy będą mogły uprawiać swój ulubione hobby po operacji wyłonienia stomii. Otóż za zgodą lekarza można powrócić do ukochanych aktywności fizycznych po odpowiednim okresie rekonwalescencji po operacji wyłonienia stomii. Wyjątkami mogą być sporty kontaktowe, takie jak boks, zapasy czy piłka nożna, ze względu na ryzyko uszkodzenia stomii.


Wskazówki, dotyczące powrotu do aktywności fizycznej po operacji wyłonienia stomii:

Większość worków stomijnych jest wodoodporna, dlatego stomia nie jest przeciwwskazaniem do uprawiania sportów wodnych czy zażywania relaksu w wodzie.

Exit mobile version