Miażdżyca – objawy, rodzaje, czynniki ryzyka. Jak zapobiegać miażdżycy?

Miażdżyca jest chorobą przewlekłą, która rozwija się stopniowo. Dotyczy ona głównie dużych i średnich naczyń tętniczych. Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania, na skutek wieloletniego odkładania lipidów w ściankach naczyń, dochodzi do zmniejszenia przepływu krwi przez naczynia. Powoduje to ograniczenie dopływu tlenu i składników odżywczych do tkanek. Czasem jest tak duże, że zagraża życiu. Skąd się bierze miażdżyca, jakie są jej rodzaje i czy można jej zapobiegać?

Miażdżyca – charakterystyka

Miażdżyca to przewlekła choroba tętnic, obejmująca duże i średnie naczynia. Jej pierwsze objawy zaczynają się zazwyczaj u osób po 50 roku życia, aczkolwiek początki zmian miażdżycowych przy dobrej obserwacji zauważyć można już w dzieciństwie.

W trakcie przebiegu choroby zaczyna rozwijać się stan zapalny o charakterze przewlekłym, który prowadzi do stwardnienia i pogrubienia błony wewnętrznej tętnicy. Powoduje to odkładanie się złogów w ściankach, do których zaczyna przenikać cholesterol.

W trakcie choroby dojść może do uszkodzenia śródbłonka, co może przyczynić się do powstania zakrzepicy. Sytuacją zagrażającą życiu jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, która całkowicie blokuje dopływ krwi w tętnicach. Organizm staje się niedotleniony, dochodzi do ostrego niedokrwienia tkanek narządów, powodując ich uszkodzenia (udar mózgu).

Jak powstaje blaszka miażdżycowa?

Blaszka miażdżycowa powstaje pod wpływem odkładania się złogów tłuszczowych, które wapnieją i zatykają tętnice. Powoduje to zaburzenia w przepływie krwi między innymi w:

• tętnicach wieńcowych;
• naczyniach krwionośnych nóg;
• tętnicach nerkowych;
• aorcie;
• tętnicach mózgu.

Blaszka może zacząć odkładać się już ok. 20 roku życia. Gdy zwężenie światła w tętnicach nie przekracza 50 procent, nie wywołuje ona żadnych objawów, ponieważ krew w dalszym ciągu przepływa swobodnie.

Powyżej tego poziomu zaczynają się pierwsze objawy, a gdy zwężenie dojdzie do 80 procent, powoduje poważne zagrożenie zawałem serca lub udarem mózgu.

Miażdżyca – przyczyny

Miażdżycę może powodować wszystko, co wpływa na odkładanie się złogów na ściankach tętnic.

Czynniki ryzyka miażdżycy to:

• cukrzyca;
• nadwaga i otyłość;
• nadciśnienie tętnicze;
• wysoka homocysteina;
• wysokie stężenie złego cholesterolu;
• nadmierny stres;
• wiek – powyżej 50 roku życia;
• czynniki genetyczne;
• zła dieta;
• brak aktywności fizycznej.

Miażdżyca – rodzaje

Rodzaje miażdżycy wyróżniamy w zależności od tego, do jakiego narządu zaburzony jest przepływ krwi. Są to:

• miażdżyca mózgu;
• miażdżyca tętnic szyjnych;
• miażdżyca jelit i tętnic jamy brzusznej;
• miażdżyca kończyn dolnych;
• miażdżyca tętnic nerkowych;
• miażdżyca aorty.

Każdy z rodzajów miażdżycy opiszę dokładniej w następnym akapicie.

Miażdżyca – objawy i leczenie

W zależności od miejsca, w którym występuje miażdżyca, różnić się mogą jej objawy, inne bywają także sposoby leczenia i profilaktyka.

Miażdżyca mózgu

Powstaje, gdy dochodzi do upośledzenia przepływu krwi tętnic, prowadzących krew do mózgu Jest to bardzo poważny rodzaj miażdżycy, wymagający specjalistycznego leczenia. Miażdżyca mózgu może powodować ciężkie zmiany psychiczne, zaburzenia świadomości, mowy, ruchu. Nieleczona może doprowadzić do udaru niedokrwiennego.

Najczęściej zapadają na nią osoby starsze, osoby z nadwagą i otyłością i mało aktywne kobiety po menopauzie (u których występuje znaczny niedobór estrogenów, co może powodować szybszą degenerację naczyń).

Objawy miażdżycy mózgu to:

• niedowłady;
• zaburzenia czucia;
• problemy z widzeniem;
• omamy;
• zaburzenia równowagi.

Miażdżyca tętnic szyjnych

Powstaje w wyniku zwężenia tętnic szyjnych kręgowych, odpowiadających za doprowadzenie krwi do narządów, znajdujących się w obrębie głowy i szyi. Często współistnieje wraz z miażdżycą kończyn dolnych.

Objawy miażdżycy tętnic szyjnych to:

• zawroty głowy;
• dezorientacja;
• niedowłady.

Nieleczona może doprowadzić do udaru mózgu.

Miażdżyca tętnic jamy brzusznej

Ten rodzaj miażdżycy może dotyczyć wszystkich trzech tętnic jamy brzusznej lub każdej osobno. Nieleczona prowadzi do niedokrwienia jelit, powodując takie objawy, jak:

• bóle brzucha (szczególnie po posiłku);
• przewlekła biegunka;
• utrata wagi.

Miażdżyca tętnic jamy brzusznej rzadko daje objawy, najczęściej występują one u osób starszych (po 65 roku życia). Leczenie wykonuje się operacyjnie lub poprzez zabiegi wewnątrznaczyniowe ( angioplastykę i założenie stenu). U osób, u których objawy nie występują, a zaobserwowano miażdżycę, nie stosuje się leczenia zaawansowanego.

Sprawdź również: Częste bóle brzucha i biegunki – czy to zespół jelita drażliwego?

Miażdżyca tętnic nerkowych

Ten rodzaj miażdżycy najczęściej występuje u:

• osób z cukrzycą;
• palaczy;
• osób z zaburzeniami poziomu cholesterolu we krwi;
• osób z chorobą wieńcową.

Zwężenie tętnic nerkowych powoduje zaburzenia wszystkich funkcji nerek, co może mieć poważne konsekwencje dla organizmu.

Miażdżyca tętnic nerkowych czasem przebiega bezobjawowo, w innych przypadkach powoduje wysokie nadciśnienie tętnicze i niewydolności nerek.

Miażdżyca kończyn dolnych

Miażdżyca tętnic kończyn dolnych nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań. W trakcie jej przebiegu pojawiają się problemy z chodzeniem, przy wysokim zaawansowaniu i dużym niedokrwieniu kończyn powstają trudno gojące się rany, a czasem nawet martwica, która może skończyć się amputacją kończyny.

Przyczyną miażdżycy kończyn dolnych są głównie zaburzenia pracy naczyń, doprowadzających krew do nóg. Prowadzi to do tworzenia się blaszek miażdżycowych w tętnicach i żyłach.

Objawy miażdżycy kończyn dolnych to:

• skurcze i drętwienie nóg;
• sinienie kończyn;
• uczucie zimna w nogach.

Do rozpoznania choroby wykorzystuje się takie badania jak:

• morfologia krwi;
• badanie cholesterolu i trójglicerydów;
• stężenie kreatyniny;
• stężenie mocznika, CRP;
• tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny tętnic;
• badanie usg z dopplerem, oceniające przepływ krwi w tętnicach.

Leczenie miażdżycy kończyn dolnych

W lekkich przypadkach zaleca się zmianę stylu życia, wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej oraz odpowiedniej diety. Jeżeli to nie wystarcza, lekarz przepisuje leki farmakologiczne (np. kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, leki przeciwmiażdżycowe i przeciwzapalne, leki na obniżenie poziomu cholesterolu) . Może zlecić również specjalne leczenie zabiegowe lub chirurgiczne.

Miażdżyca aorty

Główną przyczyną miażdżycy aorty jest zbyt wysoki poziom cholesterolu we krwi. Zmiany miażdżycowe najczęściej występują w odcinku brzusznym, gdzie też najczęściej pojawia się tętniak aorty. W wielu przypadkach przebiega bezobjawowo.

Ryzyko miażdżycy aorty zwiększa się w przypadku:

• cukrzycy;
• nadciśnienia tętniczego;
• zaburzeń krzepnięcia krwi;
• nieodpowiedniej diety.

Zobacz też: Czy dieta paleo pomaga zapobiegać miażdżycy?

Miażdżyca – profilaktyka i leczenie

Czy miażdżycy można zapobiegać? W przypadku, gdy blaszki miażdżycowe już się pojawią, jedyną skuteczną metodą jest jej chirurgiczne usunięcie, ewentualnie wszczepienia by-passów. Można też operacyjnie poszerzyć naczynia krwionośne poprzez wszczepienie w nie stenu.

Poza tymi metodami możemy jedynie zapobiegać narastaniu zmian miażdżycowych. Najlepiej robić to, prowadząc odpowiedni tryb życia. Należy wprowadzić dobrą dietę, która pozwoli nam obniżyć poziom złego cholesterolu. Warto postawić również na umiarkowaną, ale systematyczną aktywność fizyczną oraz zrezygnowanie z używek, szczególnie z palenia tytoniu. Chcąc zredukować ryzyko miażdżycy, musimy również zadbać o osiągnięcie prawidłowej masy ciała.

Patrząc na czynniki ryzyka miażdżycy, logiczne jest, że zapobiegając schorzeniom ją powodujących, zapobiegamy też rozwojowi i tej choroby. Warto więc wprowadzić profilaktykę cukrzycy czy choroby wieńcowej.

Dieta w profilaktyce miażdżycy powinna być bogata w kwas foliowy oraz witaminę E, warzywa i owoce. Należy unikać dużej ilości tłuszczów zwierzęcych. Warto również pomyśleć o uzupełnianiu witamin z grupy B, szczególnie witaminy B12.

Groźne powikłania miażdżycy

Nieleczona miażdżyca może prowadzić do groźnych powikłań. Do najczęstszych należą:

• zawał serca – spowodowany nagłym zamknięciem światła tętnicy wieńcowej;
• udar niedokrwienny mózgu – gdy dojdzie do zamknięcia światła tętnicy szyjnej lub kręgowej;
• ostre niedokrwienie kończyn;
• zaburzenia rytmu serca;
• choroby nerek.