Kwas foliowy – jak działa na nasz organizm? Skutki niedoboru kwasu foliowego

Kwas foliowy to jedna z najważniejszych witamin, niezbędnych organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. A jednak mnóstwo osób narażonych jest na jego niedobory, dotyczy to szczególnie kobiet w ciąży oraz osób z anemią. Jaka jest rola kwasu foliowego w organizmie człowieka, skąd go brać i jakie są skutki jego niedoboru?

Kwas foliowy – co to za witamina?

Kwas foliowy inaczej nazywany jest witaminą B9, B11 lub folacyną. Po raz pierwszy odkryty został w drożdżach, służących do leczenia anemii, następnie udało się wyizolować go z liści szpinaku. Aktualnie szeroko dostępne są syntetyczne formy kwasu foliowego, dzięki czemu znacznie łatwiej można uzupełniać jego niedobory.

Kwas foliowy nie jest związkiem pojedynczym, a grupą związków, która obejmuje aż 20 pochodnych pteryny. W organizmie człowieka samodzielnie występuje w bardzo małych ilościach, znajdziemy go natomiast w tkankach roślin i zwierząt.

Kwas foliowy pełni wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka i błędne jest przekonanie, że należy go uzupełniać tylko w okresie ciąży. Oczywiście przyszłe matki powinny szczególną wagę przywiązać do tego, aby nie narazić się na niedobór kwasu foliowego, gdyż może to zaszkodzić dziecku.

Źródła kwasu foliowego

Mikroflora jelitowa człowieka jest w stanie wytworzyć niewielkie ilości kwasu foliowego, jednak nie na tyle, aby zapełnić całe zapotrzebowanie. Warto więc postawić na pożywienie, w którym znajdziemy większe ilości kwasu foliowego. Jego główne źródła to:

• drożdże;
• warzywa: sałata, szpinak, brokuły, kalafior, kapusta, groszek, brukselka, bób, buraki, pomidory;
• orzechy i ziarna;
• owoce cytrusowe;
• produkty pochodzenia zwierzęcego: podroby, sery, jaja.

Chcąc uzyskać jak największą ilość kwasu foliowego z pożywienia, najlepiej spożywać produkty jak najmniej przetworzone, gdyż kwas foliowy jest bardzo wrażliwy na działanie czynników zewnętrznych. Wysoka temperatura, zbyt długie przechowywanie czy zbyt duża ekspozycja dna światło zmniejszają zawartość kwasu foliowego nawet do 70%.

Czytaj też: Wpływ kwasów omega na organizm człowieka

Rola kwasu foliowego w organizmie

Foliany biorą znaczy udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i krwionośnego. Są bardzo istotne dla biochemicznych przemian aminokwasów takich jak seryna i glicyna, metionina i homocysteina, histydyna i kwas glutaminowy. Biorą udział w syntezie puryn i pirymidyn – składników zasad azotowych, które tworzą RNA i DNA. Komórki kwasu foliowego wbudowywane są w komórki macierzyste czerwonych krwinek, dlatego mają kluczowe znaczenie w profilaktyce anemii. Niedobór kwasu foliowego może powodować zaburzenia psychiczne, między innymi depresję oraz psychozy.

Jakie jeszcze właściwości ma kwas foliowy?

Wymienione wyżej funkcje kwasu foliowego nie są jedynym wpływem, jaki ten związek ma na nasz organizm. Dlaczego warto uzupełniać jego niedobory?

Kwas foliowy chroni przed nowotworami

Zbyt mała ilość kwasu foliowego prowadzi do pęknięć nici DNA. Dochodzi także do zaburzeń procesów naprawczych, syntezy i metylacji DNA. Takie zachowanie może doprowadzić do mutacji w genach, a tym samym nieprawidłowego namnażania komórek, co bywa przyczyną powstawania nowotworów.

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Ilość kwasu foliowego w naszym organizmie w dużej mierze uzależniona jest od diety. Człowiek sam produkuje tak niewielkie ilości tego składnika, że nie wystarczają one do prawidłowego funkcjonowania, należy więc przyjmować go z zewnątrz.

Ciekawostką jest, że wchłanialność naturalnego kwasu foliowego wynosi ok. 80%, podczas gdy niektóre jego syntetyczne postaci przyswajalne są nawet do 100%. Ogólnie rzecz biorąc, foliany to związki, które przyswajają się całkiem dobrze, choć warto wiedzieć, że znacznie lepiej wchłaniane są przy obecności witaminy C, witaminy B12, cynku oraz żelaza. Kwas foliowy magazynowany jest głównie w wątrobie.

Jedną z głównych przyczyn niedoborów kwasu foliowego jest jego nieprawidłowe wchłanianie, które może być spowodowane:

• zaburzeniami w obrębie układu pokarmowego;
• stanem zapalnym jelit;
• obniżoną aktywnością niektórych enzymów;
• stosowaniem środków antykoncepcyjnych;
• stosowaniem niektórych leków, np. przeciwzapalnych i przeciwpadaczkowych.

Na niedobory kwasu foliowego często cierpią również osoby palące papierosy oraz nadużywające alkoholu.

Skutki niedoboru kwasu foliowego w organizmie to:

• nieprawidłowy rozwój płodu u kobiet w ciąży;
• zmiany biochemiczne w zakresie aminokwasów i kwasów nukleinowych;
• zaburzenia w obrębie układu nerwowego i krwionośnego;
• anemia;
• miażdżyca;
• zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów.

Kwas foliowy – zapotrzebowanie w ciąży

W okresie ciąży zapotrzebowanie na kwas foliowy zwiększa się dwukrotnie. Zaleca się przyjmowanie kwasu foliowego nie tylko kobietom, które już spodziewają się dziecka, ale nawet tym, które dopiero planują zajść w ciążę.

Zalecana dawka kwasu foliowego dla kobiet w ciąży to 400 mikrogramów na dobę. Większość suplementów witaminowych, przeznaczonych specjalnie dla ciężarnych zawiera właśnie taką ilość tego składnika. Przyjmowanie kwasu foliowego zalecane jest wszystkim kobietom w okresie rozrodczym w ilości minimum 250 mikrogramów na dobę. Niedobór kwasu foliowego w ciąży może prowadzić do poważnych wad płodu, między innymi przepukliny mózgowej lub rozszczepu kręgosłupa. Niedobór folianów jest też częstą przyczyną poronień.

Nadmiar kwasu foliowego w organizmie – czy to jest niebezpieczne?

Ustalone na dziś dzień stężenie kwasu foliowego bezpiecznego dla osoby dorosłej wynosi 1 mg na dobę. Choć nie określono szczegółowo zakresu tej witaminy, który może okazać się niebezpieczny dla organizmu, wiadomo, że zbyt duża ilość kwasu foliowego może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego, maskować niedobory witaminy B12 oraz nasilać zmiany nowotworowe.

Zobacz: Właściwości zdrowotne kurkumy